تاثير پياده‌ روى بر برخى بيماريها
عبدالعلى چنگيز
چه نوع ورزش پياده روى مفيد و موثر است؟
اصولا فعاليت فيزيکى مناسب براى تقويت عضلات قلب و ريه و کلا سلامتى، زمانى مفيد و موثر مى گردد که بــتــوانــد ســبـب بروز تغييرات بيولوژيک مفيد در بدن انسان گردد که از آن جمله مى توان به افزايش تعداد ضربان تا شکل سريع آن يعنى يک دوى نرم و سبک قلب اشاره نمود. ميزان پياده روى مى تواند از شکل آرام يعنى راه رفتن متفاوت باشد. برنامه بر اساس ميزان آمادگى جسمانى افراد با هدف نهايى طى ???? متر در مدت نيم ساعت و با افزايش ضربان قلب ???-??? بار در دقيقه مى تواند متفاوت باشد .
چه فوايدى از ورزش پياده روى مى توان انتظار داشت؟
بررسى متون و مقالات بيانگر اثرات بسيار مفيد و متعدد ورزش پياده روى بر روى سلامت انسان از ابعاد مختلف است که جهت آگاهى بيشتر در مورد اين اثرات سودمند در زمينه پيشگيرى و کنترل بيمارى ها مى توان به موارد زير اشاره نمود:
کنترل فشار خون
کاهش روند پوکى استخوان به ويژه در زنان، (چربى مفيدHDL ) ،کنترل اختلالات چربى خون و کمک به افزايش سطح سرمى ، کاهش عوارض چاقى و درمان آن ، (کنترل ديابت و کاهش بروز ابتلا به ديابت تيپ ? (مرض قند) ، (پيشگيرى از آترواسکلروزيس عروق کرونرى (تصلب شـرايـيـن) ، (کـاهـش عـوارض بـيـمـارى هـاى مـفـصـلـى و استئوارتريتها (آرتروز) ، کاهش عوارض حاملگى، تقويت سيستم ايمنى بدن، تـقـويـت وضعيت تنفسى ،کاهش علائم بيمارى هاى روده اى ، تقويت روانى افراد با کاهش استرس، بى خوابى و اضطراب ، تقويت و ايجاد حس شادابى ، پيشگيرى و درمان اعتياد. نتيجه اينکه با عنايت به مطالب فوق الذکر و سهولت انجام ورزش پياده روى و اثرات گسترده آن در ارتقاى سلامت فرد و جامعه، اين مقوله از ورزش نيازمند توجه ويژه اى در برنامه ريزى هاى بهداشتى است و قدر مسلم گستردگى موضوع، لزوم مشارکت و هماهنگى بين بخشى و مردمى را هم در زمينه برنامه ريزى و هم در اجراى برنامه هاى جامع مى طلبد، به ويژه بعد هماهنگى بين بخشى در حفظ و ارتقاى سلامتى افراد جامعه از طريق ترويج فرهنگ پياده روى گامى در جهت توانمندسازى مردم و جامعه و به عبارت ديگر ارتقاى سلامت محسوب مى گردد.
ورزش و درمان بيمارى ها
ورزشهاى گوناگون علاوه بر آنکه از بروز بسيارى از بيماريها جلوگيرى کرده و نقش پيشگيرى را به عهده دارند همواره قادرند در درمان بسيارى از بيماريهاى بشرى موثر واقع شده و يک نقش درمانى را از نظر علم پزشکى برعهده بگيرند.بدين منظور توجه شما را به اثرات درمانى ورزش در ارگانهاى مختلف بدن و بيماريهاى مربوط جلب مى نماييم.
فشار خون بالا
با انجام ورزشهاى معمولى همراه با رژيم غذايى و استراحت مناسب در طى يکسال مى توان يک فشار خون ماکزيمم را از ?? به حدود ?? رسانيد و به وضوح روشن است که ورزشکاران معمولا دچار عوارض فشار خون نمى شوند و ورزش حتى در سنين ??-?? سالگى مى تواند در متعادل نگه داشتن فشار خون سهيم باشد. زيرا در اثر ورزش، عروقى که در سطح بدن جريان دارد انبساط يافته و فشار خون سقوط مى کند. ورزش پياده روى و کوهنوردى به خوبى قادرند فشار خون بالا را متعادل ساخته و به مرحله درمان برسانند.
ازدياد چربى خون
ورزش منظم ومستمر در بيمارانى که داراى چربى خون بالايى هستند، قادر است کلسترول را کاهش و در عوض باعث ازدياد چربى مفيد خون (LDL) شود، در نتيجه از اثرات ناشى از ازدياد چربى خون در بروز بيماريهاى عروقى و سنگ هاى (HDL) صفراوى جلوگيرى مى نمايد.
بيماران با دردهاى قلبى (سکته)
انجام ورزشهاى سبک طبق آمارهاى جهانى نه تنها قادر است انواع دردهاى قلبى پايدار و غيرپايدار را تسکين و کاهش دهد بلکه قادر است سبب حل شدن لخته هاى داخل خون شريانى قلب شده و از بروز سکته هاى بعدى ممانعت کند. همچنين ورزشهاى سبک مانع از رسوب پلاکهاى چربى در داخل عروق کرونر قلب و يا عروق ساير نقاط بدن شده و در پيشگيرى بيماريهاى قلبى عروقى افرادى که يکباره به انفرکتوس مبتلا شده اند دخيل مى باشد. امروزه ثابت شده است که ورزشهاى مناسب در نزد افرادى که مـبـتـلا بـه ديـابـت هـسـتـنـد و حـتـى انـسـولـيـن نـيـز تـزريق مى نمايند بسيار مفيد بوده و مقاومت بدن را در برابر عوارض حاصله از اين بيمارى بيشتر مى نمايد.
تاثير ورزش در سرطان
ورزش سبب تقويت سيستم ايمنى در بيماران سرطانى مى گردد. بنابرگزارش پژوهشگران کره اى، انجام حرکات ورزشى ساده مى تواند سيستم ايمنى بيمارانى را که به دليل سرطان معده تحت عمل جراحى قرار گرفته اند تقويت کند. مطالعه بر روى ?? بيمار که تحت عمل جراحى خارج نمودن تومورهاى معده قرار گرفته بودند، نشان داد عملکرد ايمنى بدن افراد که ? روز پس از عمل، انجام حرکات ورزشى را آغاز نموده بودند قويتر از اشخاصى بود که ورزش نکرده بودند. ? هفته پس از جراحى تعداد سلول هاى ضد سرطان در افرادى که ورزش کرده بودند به نحو چشمگيرى بيشتر از سايرين بود. سلول هاى ضد سرطان يا قاتل به سلول هاى سرطانى حمله کرده و به رفع عفونت کمک مى کنند. دکتر يانگ مونا وهمکارانش از دانشگاه اينجو در شمى کويانگر، يک گروه ?? نفره از بيماران را مورد بررسى قرار دادند. اين بيماران ? روز بعد از جراحى در حالى که روى تخت دراز کشيده بودند انجام حرکات ساده ورزشى را آغاز کردند.همچنين از زمانى که قادر به راه رفتن بودند انجام حرکات ورزشى بر روى دوچرخه ثابت را به تعداد ? بار در هفته شروع کردند. محققان به منظور بررسى تغييرات حاصله در تعداد سلول هاى قاتل چندين نمونه خون از بيماران گرفتند. نتايج تحقيقات حاکى از آن بودکه هفته اول پس از جراحى تعداد سلول هاى قاتل در هر گروه کاهش يافت.
اما در هفته دوم سلول هاى قاتل در بيمارانى که ورزش مى کردند به وضعيت موفقيت آميز اول بازگشت. اما درافرادى که ورزش نمى کردند روند نزولى سلول ها همچنان ادامه داشت. البته به مرور زمان تعداد سلول هاى قاتل در تمامى اين بيماران افزايش پيدا کرد. به گفته دکتر مونا به دليل اين عملکرد ضعيف سيستم ايمنى موجب تقويت سلول هاى سرطانى مى گردد انجام حرکات ورزشى براى تقويت سيستم ايمنى حائز اهميت است. طبق تحقيقات انجام شده، بيمارانى کـه داراى مـيـزان بـالاى سـلـول هاى قاتل بودند مدت زمان بسيار طولانى ترى نسبت به سايرين بدون گسترش مجدد سرطان قادر به زندگى مى باشند. البته عواملى چون تغذيه و سرطان درمانى در اين ميان نقش دارند، اما مى توان گفت: ورزش يکى از موثرترين شيوه هاى تقويت سيستم ايمنى بيماران سرطانى است.
اثر ورزش در درمان آرتروز
عوامل موثر در ايجاد آرتروز عبارتند از : سن، جنس، نژاد، محيط جغرافيايى، تراکم استخوانى ، چاقى، افزايش اوره خون، افزايش کلسترول خون، فشارخون بالا، ضربه و بيمارى هاى زمينه ساز مثل ديابت و غيره. براى آرتروز مداوايى وجود ندارد. هدف درمان عبارت است از : کاهش درد، حفظ قدرت تحرک و به حداقل رساندن معلوليت که شامل آموزش بيمار، کم کردن وزن، استفاده مناسب از عصا و وسايل کمکى، ورزش، داروها و در نهايت گچ گيرى (برس) و يا اعمال جراحى است.عدم استفاده از مفصل آرتروزى، به دليل درد، منجر به ضعف عضلات مى شود و چون عضلات نقش عمده اى در حفاظت غضروف در مقابل استرس بر عهده دارند، تقويت ماهيچه هاى دور مفصلى، حائز اهميت فراوان است.
لذا براى حفظ دامنه و حرکت و تقويت عضلات اطراف مفصل، بايد ورزش هايى را طرح نمود. يکى از درمان هاى استاندارد آرتروزى به صورت اوليه، کاهش درد مفصلى با ورزش هاى تحمل وزن است که عضلات حمايت کننده را قوى مى نمايد. ولى متاسفانه اغلب از ترس افزايش علائم به بيماران گفته مى شود که ورزش نکنند و بيشتر از داروهاى رنگارنگ استفاده نمايند.ديده شده است که بيماران آرتروزى مى توانند ورزش هايى با تحمل وزن، مثل پياده روى را انجام دهند. غضروف مى تواند به وسيله خودش دوباره سازى شود . از طرفى مسائلى مثل کاهش قدرت عضلانى اطراف مفصل، کاهش انعطاف پذيرى ، افزايش وزن و کاهش ظرفيت هوازى، مى توانند در هر رژيم درمانى، ايجاد اختلال نمايند. عللى که باعث مى شود ورزش در کاهش علائم و نشانه هاى آرتروزى ??وثر باشد عبارتند از :
?- تصحيح ضعف عضلات ناشى از عدم استفاده آنها و نگهدارى آمادگى عضلات اسکلتى
?- افزايش قدرت عضلات اطراف مفصل که باعث حمايت مفصل از آسيب مى شود.
?- بهبود تغذيه با افزايش انتقال مواد به داخل مفصل، به وسيله بهبود فعاليت پمپى ، در اثر انجام ورزش هاى با تحمل وزن.
?-تحرک موثر غضروف مفصلى به وسيله ايجاد فشار توليد شده ناشى از ورزش هاى با تحمل وزن.
بسيارى از بيماري‌ها مانند ديابت، بيماري‌هاى قلب و عروق و پرفشارى خون به وسيله ورزش قابل پيشگيرى هستند.
همه ما کمابيش مي‌دانيم که فعاليت ورزشى دائم، تناسب فيزيکى بدن را بهبود مي‌بخشد و عوارض ناشى از بيماري‌هاى قلب و عروق، چاقى و فشار خون را به تأخير انداخته يا از بروز آن جلوگيرى مي‌کند. همچنين ورزش و بازى نقش مهمي‌ در تکوين شخصيت کودکان داشته و براى رشد و نمو طبيعى کودکان لازم و ضرورى است.
همچنين شرکت در ورزش‌هاى فردى و گروهى در دوران بلوغ بر تندرستى جسمي‌ و روانى و حل مشکلات رفتارى فرد از قبيل گوشه‌گيري– کم‌رويى، انزوا و پرخاشگرى تأثير بسزايى دارد، به همين دليل والدين و مربيان بايد سعى کنند تا ورزش را به شکل متعادل در برنامه زندگى کودکان جاى دهند.
چرا که ورزش، از مهم‌ترين عناصر بهداشت جسمي‌ و روانى است و چنانچه مرتب انجام شود، علاوه بر در برداشتن لذت جسمانى، اعتماد به نفس فرد را نيز تقويت مي‌کند و سبب افزايش فعاليت‌هاى اجتماعى و در نتيجه تداوم سلامت جسمي‌ روانى و نشاط و تحرک مداوم در زندگى فرد مي‌شود.
نتايج جديدترين تحقيقات بين‌المللى نيز حاکى از آن است که ورزش و فعاليت بدنى به عنوان راهکار اصلى پيشگيرى از بسيارى از بيماري‌ها و عامل ايجاد سلامت عمومي‌ و کاهش سطح ناتوانى است تا جايى که بسيارى از بيماري‌ها مانند ديابت، بيماري‌هاى قلب و عروق و پرفشارى خون به وسيله ورزش قابل پيشگيرى هستند.
ديابت و ورزش
ديابت يا مرض قند، متداولترين بيمارى غدد است و فراوانى آن تقريباً در ايران ?درصد و در دنيا يک تا ?درصد مي‌باشد. بيمارى ديابت بر دو نوع يک و دو است:
ديابت نوع اول: اين نوع ديابت وابسته است به ترشح انسولين در بدن يعنى به علت کمبود ترشح اين هورمون پديد مي‌آيد و معمولاً قبل از ??سالگى حادث مي‌شود، اين افراد معمولاً چاق هستند.
ديابت نوع دوم: اين ديابت، غيروابسته به «انسولين» است. علت آن ترشح غير طبيعى انسولين و مقاومت بافت‌هاى بدن نسبت به عمل انسولين است. بيمارانى که به اين نوع ديابت دچار مي‌شوند، اغلب چاق و سنگين وزن هستند. ورزش همچون تغذيه در کنترل ديابت مهم و تأثير مثبت آن در کنترل قند خون از ديرباز شناخته شده است. ورزش در کنترل هر دو نوع ديابت يک و ? موثر است.
ديابتي‌ها بايد ورزش روزانه را بطور منظم در ساعت معين و ترجيحاً زمانى از روز که سطح خون به ميزان حداکثر خود مي‌باشد، انجام دهند. در افراد ديابتى برنامه‌ريزى و ورزش مي‌تواند خطر کاهش قند خون را ايجاد کند، اين عارضه در طول ورزش زياد در مدت يک يا چند ساعت پس از ورزش به وجود مي‌آيد و عامل آن افزايش ميزان جذب انسولين و مصرف قند خون در سلامت عضلات مي‌باشد. بنابراين علاوه بر داشتن يک برنامه متناسب و منظم روزانه بايد هنگام ورزش مواد قندى به شکل آب پرتغال، نوشيدني‌هاى شيرين يا چند حبه قند در دسترس باشد.
چاقى
بهترين راه کنترل چاقى عبارت است از «تلفيق متناسب يک برنامه ورزشى با يک رژيم غذايى کاهنده وزن» پيشگيرى و يا درمان چاقى اساساً بر اين است که درصد انباشت چربى بدن کاهش يابد، رژيم غذايى به تنهايى هم چربى و هم عضله را کاهش مي‌دهد اما تمرينات ورزشى چربى را کاهش و به توده عضلانى مي‌افزايد.
رژيم‌هاى غذايى کوتاه‌مدت که به طور معمول براى کنترل وزن بدن استفاده مي‌شوند عموماً براى دستيابى به يک نتيجه دراز مدت از حيث کاهش وزن ناکافى بوده و احساس خستگى در فرد ايجاد کرده و بدن فرد تمايل بيشتر به چاق‌شدن پيدا خواهد کرد.
غالباً ديده مي‌شود که در پى قطع رژيم غذايى، مجدداً چاقى عود مي‌کند و سپس مي‌تواند اثرات رژيم غذايى بعدى را با مشکل روبه‌رو سازد. ترکيب تمرينات ورزشى و رژيم غذايى صحيح در حفظ کنترل وزن بدن موثر است.
در اين روش بدن از آمادگى برخوردار مي‌شود و احساس شادابى به فرد دست مي‌دهد. اين نکته حائز اهميت است که برنامه‌هاى ورزشى بايد يک سير تدريجى پيش‌رونده از نظر شدت و مدت تمرينات بدنى را طى کند.
افراد چاق نيز خود به چنين برنامه‌هايى بيشتر راغب هستند و از آن بيشتر استقبال مي‌کنند، زيرا به جاى فعاليت بسيار شديد فيزيکى بر پايه طولانى بودن زمان فعاليت استوار هستند. هدف اوليه برنامه ورزشى فرد چاق بايستى اين باشد که «عادت به نرمش و تمرينات بدنى» در وى ايجاد شود، آنگاه مي‌توان ميزان فعاليت بدنى را به تدريج به حدى رساند که انتظار مي‌رود بر اثر افزايش کالرى مصرفى، او را به سمت کاهش وزن سوق دهد.
تمريناتى که از حيث «وزن کم‌کردن» فشار کمترى وارد مي‌آورند يا هيچ فشار ندارند، به ويژه در آغاز برنامه ورزشى توصيه مي‌شوند. پياده‌روى، شنا، دوچرخه‌سوارى در جاده و پله‌نوردى جنبه‌هاى عالى حرکات ورزشى براى اغلب بيماران چاق را تشکيل مي‌دهند.
براى بهره‌مندشدن از موهبت سلامتى، لذت بردن و مقاوم بودن در مقابل امراض، فعاليت‌هاى ورزشى بايد به مدت ?? دقيقه هر روز بخشى از زندگى شغلى و اجتماعى ما را تشکيل دهد. ?? دقيقه فعاليت ورزشى متوسط نه تنها به سلامتى فرد کمک مي‌کند، بلکه وى را در فعاليت‌هاى روزانه پوياتر نگه‌مي‌دارد.
منبع : خانواده مطهر