بيمارى تب مالت
رعنا شكوهى ستا
بيمارى تب مالت، يك عفونت باكتريايى است كه از گاوها، گوسفندان يا بزهاى آلوده و عفونى شده به انسان انتقال مى‏يابد، اين بيمارى از انسان به انسان مسرى نيست. اين بيمارى، در حيوان به نام سقط جنين واگير مرسوم است و به نام‏هاى ديگرى نظير تب مواج، تب ديوانه، تب مديترانه‏اى نيز ناميده مى‏شود. بروسلوز انسانى (تب مالت) ناشى از «بروسلا ملى تنسيس» در جاهايى كه گوسفند و بز آلوده زياد است خطر جدى بهداشت عمومى در آن مناطق مى‏باشد و بيشتر در فصول تابستان و بهار يعنى فصل زايش و شيردهى دام‏ها ديده مى‏شود.
عفونت باكتريايى اعضاى خون‏ساز بدن، از جمله مغز استخوان، گره‏هاى لنفاوى، كبد و طحال را متأثر مى‏سازد. بيمارى در مردان 60 - 20 ساله شايع‏تر است. دوره نهفتگى بيمارى ممكن است 60 - 50 روز يا حتى تا چندين ماه باشد. بيمارى يك نوع حاد و يك نوع مزمن دارد.
بطور كلى بروسلوز تأثير نامطلوبى در سلامت انسان و فراورده‏هاى دامى دارد. در بسيارى از كشورها بروسلوز جزو بيمارى‏هاى قابل گزارش است. راه‏هاى كنترل بيمارى عمدتاً بر پايه پيشگيرى از بيمارى قرار دارد و مراقبت يك وسيله كليدى براى مديريت برنامه‏هاى پيشگيرى و كنترل اين بيمارى محسوب مى‏گردد اين بيمارى به علت ايجاد سقط جنين در دام، كاهش توليد شير، عقيمى و نازايى و از دست رفتن ارزش‏هاى اقتصادى دام‏هاى مبتلا و همچنين به علت ابتلاى انسان به بيمارى تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادى و بهداشتى مورد توجه قرار مى‏گيرد.
بروسلا اولين بار توسط بروس در سال 1887 از طحال سربازان انگليسى كه در جزيره مالت، فوت كرده بودند جدا شده است. اين بيمارى به افتخار «ديويد بروس» پزشك اسكاتلندى، بروسلوز و به علت مشاهده اولين مورد در جزيره مالت، بيمارى تب مالت، ناميده مى‏شود.
علايم بيمارى تب مالت
علائم اين بيمارى در انسان عبارتنداز: تب كه عصر و شب افزايش مى‏يابد، عرق فراوان و خيس كننده بخصوص هنگام شب، لرزه، سردرد، خستگى، بى‏اشتهايى، بى‏حالى، ضعف عمومى، كاهش وزن، درد مفاصل و كمر به خصوص ستون فقرات، دردهاى شكمى، بزرگ شدن گره‏هاى لنفاوى، بزرگ شدن كبد و طحال، رنگ پريدگى، افسردگى، درد عمومى بدن، يبوست، ناتوانى جنسى، درگيرى قرنيه چشم و ضايعات پوستى، درد سياتيك، سندرم مننژه و ندرتا بروز آبسه در تخمدان‏ها، كليه‏ها و مغز.
بروسلوز گوسفند و بز خطرناك‏ترين عامل بيمارى تب مالت در انسان است، زيرا قدرت بيمارى‏زايى آن نسبت به ساير انواع ديگر بيشتر است. عامل بيمارى تب مالت مى‏تواند در حرارت 60 درجه سانتى‏گراد براى 10 دقيقه، در معرض آفتاب چند ساعته، در پنير تازه تا 3 هفته در گرد و غبار به مدت 6 هفته در مدفوع حيوانات 100 روز، در شير خام به مدت 10 روز، در پنير تازه تا سه ماه و در بستنى و خامه نيز تا مدتى زنده بمانند و در گوشت نمك زده نيز ممكن است تا مدتى مقاومت كند. ولى از طرفى به وسيله دود دادن منجمد كردن و نمك زدن گوشت آلوده، تعداد آنها در عرض چند روز شديداً كاهش مى‏يابد.
وضعيت بيمارى در جهان و ايران
بيمارى تب مالت اگرچه در سراسر جهان وجود دارد ولى اين بيمارى بيشتر در كشورهايى ديده مى‏شود كه فاقد برنامه‏اى موثر براى كنترل اين بيمارى در حيوانات هستند.
بيمارى در تمام نقاط دنيا وجود داشته و تا بحال 17 كشور (جزاير درياى مانش، نروژ، سوئد، فنلاند، دانمارك، سوئيس، چكسلواكى، رومانى، انگلستان، ولزواسكاتلند، هلند، ژاپن، اتريش، لوگزامبورگ، قبرس، بلغارستان، ايلسند و مجمع الجزاير ويرجينيا) بيمارى را ريشه كن كرده‏اند.
بيمارى در ايران از ساليان پيش به صورت بومى وجود داشته و براى اولين بار در سال 1311 بروسلاملى تنسيس توسط كارشناسان انستيتو پاستور ايران از كشت خون يك نفر بيمار مبتلا به تب مالت جدا شد و از آن سال به بعد پيشرفت‏هاى قابل ملاحظه‏اى در زمينه ساختن آنتى ژن‏هاى مختلف و انواع واكسن‏هاى بروسلوز دامى نيز بدست آمده است.
وضعيت بيمارى در ايران
اين بيمارى، در تمام نقاط كشور، پراكنده است ولى وفور آن در مناطق مختلف، يكسان نمى‏باشد، بطورى كه در برخى از مناطق جنوب كشور، از كمترين ميزان و در اصفهان و استان مركزى، براساس برخى از مطالعات، از بيشترين ميزان برخوردار بوده است.
در 16/4/86 معاون سلامت وزارت بهداشت با اعلام افزايش 35 درصدى بيمارى تب مالت در طى سه سال گذشته، از روند فزاينده اين بيمارى در كشور ابراز نگرانى كرد. آمار سال 84 حاكى از شيوع اين بيمارى به ميزان 39 در 100 هزار نفر است.
روش‏هاى انتقال بيمارى در دام
حيوانات مبتلا به بروسلوز در هنگام سقط جنين، عامل بيمارى را به شدت از طريق ترشحات رحمى دفع مى‏نمايند. همچنين باكترى عامل بيمارى از طريق شير حيوانات مبتلا دفع مى‏شود به گونه‏اى كه بز آلوده در تمام مدت شيردارى، گوسفند آلوده معمولا در 2 ماهه اول و گاو مبتلا در تمام مدت شيردارى و به صورت متناوب عامل بيمارى را از طريق شير دفع مى‏نمايند.
روش‏هاى مختلف ورود ميكروب به بدن دام عبارتند از:
روش خوراكى: مصرف آب، علوفه و خوردن جفت و ترشحات رحمى آلوده.
پوست: ورود جرم به بدن از طريق زخم‏هاى موجود در پوست مى‏باشد.
راه‏هاى سرايت بيمارى به انسان
ميكروب بروسلا قادر است از راه‏هاى زير وارد بدن انسان شود:
1ـ تماس مستقيم با بافت‏هاى حيوانى آلوده نظير خون، ادرار و... .
2ـ مصرف شير خام و فرآورده‏هاى لبنى خصوصاً پنير تازه، خامه، سرشير و بستنى (بستنى مهم‏ترين فرآورده لبنى است كه مى‏تواند باعث بروز بيمارى تب مالت شود.)
بهترين راه پيشگيرى استفاده از لبنيات و بستنى پاستوريزه است.
درمان بيمارى تب مالت
درمان، شامل يك دوره استراحت در رختخواب و مصرف دارو است و معمولاً لازم نيست كه بيمار از ديگران جدا شود. تمامى اعضاى خانواده كه ممكن است از همان محصول لبنى آلوده مصرف كرده باشند، بايد تحت معاينه و آزمايش قرار گيرند. رژيم غذايى
تب مالت از جمله بيمارى‏هاى عفونى است كه، ممكن است مدتى (حدود چند ماه) طول بكشد و از اين رو جزو بيمارى‏هاى عفونى مزمن محسوب مى‏شود. رژيم غذايى بايد طورى تنظيم گردد كه، نياز به پروتئين، انرژى و ساير مواد مغذى كه در اين حالت افزايش يافته است را، مرتفع سازد. الگوى معمول در تغذيه اين بيماران با رژيم غذايى مايع شروع شده و به تدريج به رژيم غذايى نرم و سپس رژيم غذايى معمول منتهى مى‏گردد. رعايت نكات زير در رژيم غذايى اين بيماران ضرورى است:
ميزان پروتئين دريافتى بايد بالا باشد، تا تخريب پروتئين بدن جبران شود و همچنين وزن بدن در حد مطلوب حفظ گردد. كه در اين خصوص ميزان نياز به پروتئين مى‏تواند از 100 تا 150 گرم در روز متغير باشد.
شير پاستوريزه، عالى‏ترين نمونه از مايعات است كه، انرژى، پروتئين، بعضى ويتامين‏ها و برخى مواد معدنى مانند پتاسيم و كلسيم را تأمين مى‏كند.
مايعات بايد به مقدار زياد به بيمار داده شود، چرا كه مقدار زيادى از آب بدن به صورت عرق دفع مى‏گردد.
آسان‏ترين راه براى پيشگيرى از بيمارى تب مالت، جوشانيدن شير به مدت 20 دقيقه و استفاده از دستكش هنگام تماس با احشام و دام‏هااست.)
منبع: پيام زن ، فروردين 1387، شماره 193