مشکلات خواب سالمندان
محروميت از خواب، مشکل کلى کهنسالان است. در واقع از هر دو نفر، يک تن بدين معضل گرفتار مى‏باشد.
برخلاف برداشت عمومى، سالخوردگى لزوما موجب بروز مشکلات خواب نيست. ضمنا صحت ندارد که بگوييم پيران همزمان با افزايش سن کمتر نيازمند خوابند. منظره چرت زدن فرد کهنسالى در اوقات نامناسب، تصويرى از محروميت شديد خواب است. طبق نظر کارشناسان، سالمندان روز هنگام به خواب مى‏روند زيرا در طول شب، خواب شيرين به چشمان‏شان راه نمى‏يابد. پيران مسن‏تر، به همان ميزان جوانى يعنى شبى حدود هشت ساعت، به خواب احتياج دارند.
پس اگر سن و سال، رباينده خواب نيست، پس علت چيست؟ برخى از عوامل بازدارنده خواب عبارتند از:
بيمارى‏هاى تنى همچون ورم مفاصل، ناتوانى‏هاى جسمى يا ناراحتى‏هاى ريوى.
مرض روانپزشکى چون افسردگى
بيمارى قلبى، مرض قند (ديابت) شيرين، نارسايى کليوى و تنگى نفس همگى با مشکلات و اختلالات خواب همراهند.
نشانه‏هاى مراحل زيستى نظير دوره بعد از يائسگى و گرگرفتگى ‏ها.
پاره ‏اى داروهاى تجويزى
خر و پف کردن به ويژه آن طور که در ميان افراد فربه معمول است.
نشانگان پاهاى بيقرار نوعى اختلالات حرکتى عصبى است که با تمايل مقاومت‏ناپذير براى حرکت دادن اعضا متمايز مى‏گردد. احساسات ناخوشايند گزگز کردن، خزش و کشش با نشانگان پاهاى بيقرار عمدتا در پاها رخ مى‏نمايد و شب‏ها شديدتر شده و در سرتاسر شب خواب را براى اين گروه دشوار مى‏سازد.
درک خواب سالخوردگان
گرچه نياز پيران به خواب همزمان با افزايش سن تغيير نمى‏کند، اما انگاره‏ها(الگوها) ى خواب آنها دگرگون مى‏شود. اولاً ضرباهنگ‏ها (ريتم)هاى شبانه‏روزى بدن يا ساعت زيستى که خواب را تنظيم مى‏کند، طبعا با مسن‏تر شدن فرد، چند ساعت جلو مى‏رود. وقتى چنين موردى پيش مى‏آيد، احتمال دارد در قياس با نوجوانان، شب زودتر احساس خواب‏آلودگى کرده و صبح روز بعد زودتر بيدار شوند. اين انگاره (الگو) را نشانگان مرحله پيشرفته خواب مى‏نامند.
هر چه سن انسان بالاتر مى‏رود، دگرگونى‏هاى الگوى خواب به صورت پديده طبيعى جلوه مى‏نمايد و اين امر امکان دارد در مشکلات مربوط به خواب نقش داشته باشد. خلاصه اينکه خواب داراى چند مرحله است مشتمل بر دوره‏هاى عارى از رؤياى خواب سبک و عميق و دوره‏هاى گاه و بيگاه رؤياهاى فعال خواب (حرکت سريع چشم). چرخه خواب اغلب چند بار در طول شب تکرار مى‏شود و هر چند زمان کلى خواب تقريبا ثابت مى‏ماند، ولى پيران زمان بيشترى را در خواب سبک صرف مى‏کنند تا خواب سنگين. همين مسئله کيفيت نامطلوب خواب را توجيه کرده و در چرت زدن روز بعد تأثير دارد.
وانگهى، مطالعات به عمل آمده در مورد عادات خواب سالمندان حاکى از چند مورد جالب است که از جمله آنها افزايش زمان خوابيدن و کاهش کلى و فزونى از هم‏گسيختگى خواب (خواب تکه تکه شده همراه با بيدارى مداوم در سراسر شب) را مى‏توان نام برد. همچنين شيوع و گستردگى اختلالات خواب با افزايش سن قرين است.
توصيه درمانى براى خواب کهنسالان
فرد سالخورده خانواده خود را تشويق کنيد که حتى در روزهاى تعطيل سر ساعت بخوابد و بلند شود. اين عمل سبب تقويت چرخه خواب و بيدارى بدن شده و موجب بهتر خوابيدن او در شب مى‏گردد.
پيران بايد پيش از خواب، از خوردن و آشاميدن زياد خوددارى کنند رعايت اين مورد سبب مى‏گردد که آنان در طول شبانگاه به دستشويى نروند.
ايشان نبايد شب‏ها کافئين بنوشند و يا سيگار بکشند.
موارد يادشده محرک‏هايى هستند که آنها را از خواب بازمى‏دارند. معلوم شده است که سيگار کشيدن در شب، موجب بروز نشانه‏هاى ترک اعتياد بوده و مبادرت بدان در بستر، خطرناک نيز مى‏باشد.
ورزش مرتب، موجب خواب آرام بخش ‏تر مى ‏گردد
تشک را بررسى نماييد اگر ناصاف يا کاملاً کهنه است، آن را نو کنيد. تشکى را ترجيح دهيد که نرم و راحت باشد.
يکى ديگر از عوامل بيدارى شبانه، خُر و پف کسى است که نزديک سالمند خفته است. از اين روى به جاى بيدار ماندن و چشم به سقف دوختن بايد از او بخواهند که در اتاق ديگر بيارامد تا هر دو خواب شبانه راحت‏ترى داشته باشند.
چنان چه بى‏خوابى خيلى شديد باشد، قرص‏هاى خواب‏آور آخرين علاج است. با اين حال، نظر پزشک را جويا شويد. اوست که مى‏تواند قرص‏هاى خوابى تجويز کند که اولاً به مقدار مناسب بوده و ثانيا با ساير داروهاى وى تداخل نداشته باشد.
منبع:پيام زن ، آبان 1388 - شماره 212