خاتمة الوسائل
مؤلف:
محمد بن حسن بن علي بن محمد بن حسين، معروف به حر عاملي (م1104ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
اين محدث بزرگ، در جبل عامل به دنيا آمد و در ماه مبارك رمضان به سال 1104ق در گذشت. او يكي از مفاخر جهان اسلام و از معروف ترين محدثان شيعه و متخصص در علوم گوناگون است. سيد علي خان (شارح صحيفة سجاديه) مي فرمايد: «زبان، قدرت بيان اوصاف وي را ندارد. هر جاي زمين پا گذاشت آن را زنده كرد؛ وجودش چون باران براي زمين است. كلمات وي همچون گوهر است. هركس بعد از ايشان آمده است، از او او تجليل و تمجيد كرده است؛ عالماني مثل افندي، مقدس اردبيلي، محدث نوري، بغدادي، زركلي و ... .[1]
استادان:
پدرش، عموي خودش شيخ محمد بن علي حر، جد مادري اش شيخ عبدالسلام، شيخ علي بن محمود عاملي، شيخ زين الدين بن محمد بن حسن (صاحب معالم الدين)، شيخ حسين ظهيري، ابوعبدالله حسين بن حسن بن يونس عاملي، علامه مجلسي (صاحب بحارالانوار).
شاگردان:
شيخ محمدفاضل بن محمد مهدي مشهدي، سيد نورالدين بن سيد جزائري، شيخ محمود بن عبدالسلام بحراني و ....
تأليفات:
وسائل الشيعه، هداية الامة، اثبات الهداة، الفوائد الطوسية، امل الآمل، الفصول في اصول الائمة، رسالة احوال الصحابة،‌ تنزيه المعصوم عن السهو و البيان و ....
معرفي اجمالي كتاب:
كتاب در دوازده فائده منظم شده و هر فائده داراي قواعد مهم در علم رجال است؛ مثلاً در فائدة‌ اول، مشايخ شيخ صدوق را در «من لايحضره الفقيه» مورد تحليل و نقد قرار داده است، مي فرمايد هر چه در كتاب من لايحضره الفقيه از ابان بن تغلب نقل شده من (شيخ صدوق) از پدرم (علي بن بابويه) و او از سعد بن عبدالله و او همچنين از يعقوب بن يزيد و او از صفوان بن يحيي و او نيز از ابو ايوب و او از ابو علي و او هم از ابان بن تغلب نقل كرده است. ايشان مي خواهد اين قاعده را به دست بدهد كه اگر من بعضي استادان را حذف كرده ام، به علت معياري است كه در نظر من بوده است.
وضعيت نشر:
چاپ سوم اين كتاب، به كوشش موسسة آل البيت ـ عليهم ا لسّلام ـ ، به سال 1416ق چاپ و منتشر شده است.
با تحقيق استاد سيد محمد رضا حسيني جلالي
[1] . موسوعة طبقات الفقهاء،‌ج 12، ص 267؛ مستدرك الوسائل، ج 2، ص 77؛ هدية العارفين، ج 2، ص 304.
محمد رضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 453-455