رجال ابن داوود
مؤلف:
تقي الدين ابو محمد حسن بن علي بن داوود حلي (م 707ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وي عالم فاضل، فقيه جليل القدر، محقق عظيم الشأن و اديب نامداري است كه در اجازات و معاجم به «سلطان العلماء» و «تاج المحدثين و الفقهاء» شهرت يافته است. بدون ترديد اين اوصاف بر وي صادق است. چرا که وي يكي از چهره هاي شناخته شده و معروف شيعه و يكي از همفكران معاصر خود مرحوم علامة حلي مي باشد.
اقوال علما در تجليل و تعظيم وي بيش از آن است كه بتوان همة آنها را ذكر كرد. از باب نمونه قول دو تن از اعاظم را مي آوريم. شهيد ثاني چنين مي فرمايد: «الشيخ الفقيه الاديب النحوي العروضي ملك العلماء والشعراء و الادباء». مرحوم حر عاملي در امل الامل مي فرمايد: «كان عالماً فاضلاً جليلاً محققاً متبحراً و ...».
استادان:
مرحوم محقق حلي (صاحب شرايع)، سيد جمال الدين احمد بن طاووس، سيد عبدالكريم بن سيد احمد بن طاووس، ‌شيخ مفيد الدين محمد بن علي بن محمد بن جهيم اسدي و ....
شاگردان:
رضي الدين ابوالحسن علي بن احمد بن يحيي مزيدي حلي، شيخ زين الدين علي بن احمد بن طراد مطار آبادي.
تأليفات: غير از كتاب مذكور،‌كتاب ديگري از ايشان موجود نيست؛ ولي كتاب تحصيل المنافع و اثري منظوم[1] را هم از وي دانسته اند.
معرفي اجمالي كتاب:
شهيد ثاني فرموده است:‌ «سلك فيه مسلكاً لم يسبقه احد من الاصحاب؛ ايشان در رجال راهي را پيموده كه هيچ كدام از اعاظم شيعه نپيموده اند». اما در بارة شيوة مؤلف، مفيد ترين بيان از مرحوم حر عاملي است كه مي فرمايد: «سلوكه في كتاب الرجال انه رتبه علي الحروف الاول فالاول في الاسماء و اسماء ‌الاباء ‌و الاجداد و جمع جميع ما وصل اليه من كتب الرجال مع حسن الترتيب و زيادة التهذيب». بعد شيخ حر عاملي مي گويد: ابن داوود از آثار اين بزرگان بهره گرفته است: شيخ طوسي،‌نجاشي، كشي،‌ابن نضائري، برقي، عقيقي، ابن عقده،‌فضل بن شاذان و ابن عبدون؛ و مؤلف براي نام هريك از اين بزرگان علامتي گذاشته است و در اثر خود آن علامت را به كار برده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب، در يک جلد به زبان عربي در المطبعة الحيدرية النجف الاشرف در سال 1972 ه.ق به چاپ رسيده
است. همچنين اين کتاب به همت محدث ارهوي در ضمن انتشارات دانشگاه تهران همراه با رجال برقي در سال 1383 ه.ق چاپ شده است.
[1] . اين اثر فقهي منظوم در مشهد به چاپ رسيده است.
محمد رضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 461-462