عوالي اللآلي
مؤلف:
ابوجعفر بن علي بن ابراهيم معروف به ابن ابي جمهور احسائي (م 910 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
در شهر احساء به دنيا آمد. پدرش شيخ علي و جدّ بزرگ وي ابراهيم، از علماي بزرگ احساء بودند. ابن ابو جمهور احسائي در سالهاي نخستين زندگي از محضر پدر بزرگوار خود و برخي ديگر از علماي ديار احساء علوم مقدماتي را فرا گرفت و در اندک زماني سرآمد همه هم درسهاي خود شد. او، که قدمهاي اوليه تحصيل علم را به سرعت برداشته بود، با هجرت به عراق و اقامت در نجف اشرف، مهد علم و اجتهاد، حرکت خود به سوي قله هاي رفيع پيشرفت را با ياري گرفتن از حضرت اميرالمؤمنين علي - عليه السلام - ، سريع تر کرد. او در اين ايام از محضر بزرگاني چون: شيخ عبدالکريم نيشابوري استفاده ها برد. ابن ابو جمهور پس از سالها تحصيل در محضر بزرگان عازم سفر حج شد. بعد از مراجعت و اقامتي کوتاه در احساء، به زيارت کربلا رفت و دوباره به نجف برگشت و سپس به قصد زيارت ثامن الحجج و افاضه علوم آل محمد - صلي الله عليه و آله - به سوي مشهد مقدس روانه شد. او پس از پانزده سال مجاورت حرم امام رضا - عليه السلام - ، در سال 893 ق، براي دومين بار به سوي خانه خدا شتافت. در راه بازگشت از حج نيز نزديک به دو سال در جوار مرقد مولا اميرالمؤمنين - عليه السلام - بود و در اواخر سال 895 ق عازم مشهدالرضا - عليه السلام - گشت و تا پايان عمر شريف خود در آنجا باقي ماند.
استادان:
شيخ زين الدين علي احسائي (پدر بزرگوارش) ، سيد شمس الدين محمد موسوي احسائي، شيخ حسن بن عبدالکريم فتال، شيخ علي بن هلال جزائري.
شاگردان:
سيد محسن رضوي قمي، شيخ ربيعه جزائري سيد شرف الدين طالقاني، شيخ محمد صالح غروي حلي، شيخ علي کرکي.
تأليفات:
عوالي اللآلي العزيزية، اسرار الحج، انوار المشهدية، بداية النهاية، تحفه الحسينية، دُرر اللآلي العمادية، زاد المسافرين، الأقطاب الفقهية، معين الفکر، کتاب المقتل، مناظرة بين الغروي و الهروي.
معرفي اجمالي کتاب:
اين کتاب، روايي است و شامل روايات فقهي و غير فقهي مي باشد. مصنف محترم، کتاب را در مدت چهار ماه در مشهد مقدس تأليف نموده و آن را بدين گونه مرتب کرده است:
1. مقدمه که ده فصل دارد و مؤلف به مشيخه مؤلف و علت تأليف کتاب پرداخته است.
2. باب اول، که شامل احاديث فقهي است. اين احاديث، به ترتيب رايج کتب فقهي از طهارت تا ديات ذکر نشده اند; بلکه چون منابع از بزرگاني چون: علامه حلي، شهيد و فاضل مقداد به دست مؤلف رسيده اند و به ترتيب ناقل ذکر شده اند.
3. باب دوم، شامل احاديثي است که بر طبق ابواب فقهي مرتب شده اند. قسمت اول آنها مرويات فخرالمحققين است و قسمت دوم، روايات ابن فهد و محقق حلي است. در خاتمه نيز روايات متفرق در موضوعات گوناگون و بعضي کرامات اميرالمؤمنين نقل شده است.
شروح و تعليقات:
سيد نعمت الله جزائري شرح مبسوطي بر اين کتاب نگاشته و با عنوان الجواهر الغوالي يا مدينة الحديث منشتر شده است.
وضعيت نشر:
اين کتاب در چهار جلد به زبان عربي و به وسيله مرحوم آيت الله حاج شيخ مجتبي اراکي (عراقي) و توسط انتشارات سيدالشهداء، در سال 1403 ه.ق در قم چاپ و منتشر شده است.
محمد رضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 378 - 379