جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن
در حالی که امر به معروف و نهی از منکر در قرآن طی آیات مختلفی سفارش شده و یکی از اهداف اصلی قیام امام حسین(ع) اجرای این فریضه الهی ذکر شده، در جامعه شاهد گسترش منکراتی چون بدحجابی و بی‌حجابی هستیم تا جایی که به دفعات مختلف مراجع تقلید به این امر اشاره و خواستار پیگیری برای رفع این مشکل در جامعه شده‌اند، موضوعی که تاکنون عملی نشده است.
امر به معروف و نهی از منکر دو موضوع بسیار مهم از فروع دین هستند که از کودکی به مسلمانان یاد می‌دهند و در قرآن بارها به این موضوع اشاره شده و در انجامش تأکید شده است ولی در عمل شاهد هستیم متأسفانه یا بسیاری از مسلمانان در کشور، شهامت و جرأت اجرای آن‌ را ندارند و یا بی‌تفاوت از کنارش می‌گذرند.
امر به معروف و نهی از منکر؛ از اهداف قیام امام حسین(ع)
با آغاز هفته امر به معروف و نهی از منکر در حالی که این‌روزها بر سر و سینه می‌زنیم و برای حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) عزاداری می‌کنیم ولی افراد زیادی غافل از آن هستند که حضرت امام حسین(ع) یکی از دلایل اصلی قیامش را در وصیت‌نامه‌اش به برادرش محمد حنفیه، امر به معروف و نهی از منکر ذکر کرده است؛ ارید أن آمر بالمعروف و أنهی عن‌المنکر.
اصل امر به معروف و نهی از منکر که متأسفانه به قول استاد شهید مرتضی مطهری معنای وسیع خود را از دست داده و به یک سلسله مسائل عبادی محدود شده است، چنان دایره گسترده‌ای در آموزه‌های دینی ما دارد که به فرموده حضرت امام محمد باقر(ع) «به وسیله این اصل، سایر دستورهای دین زنده می‌شود، راه‌ها امن می‌گردد، کسب‌ها حلال می‌شود، مظالم به صاحبان اصلی برگردانده می‌شود،‌ زمین‌ها آباد می‌گردد، از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و کارها رو به راه می‌شود».
باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی و نهی از منکر کنند
از منظر قرآن امر به معروف و نهی از منکر دارای اهمیت فراوانی است و مستقیم در قرآن به این موضوع اشاره شده است از جمله در آیه ۱۰۴ سوره آل عمران «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر، باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی و امر به معروف ونهی از منکر کنند»
یا در آیه ۱۱۰ همین سوره درباره همین موضوع بیان شده است «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللّه ؛ شما بهترین امتی بودید که به سود انسان‌ها آفریده شده‌اند،(چه اینکه) امر به معروف و نی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید»
در آیه ۴۱ سوره حج نیز بیان شده است یکی از کسانی که خدا در روی زمین به آن‌ها قدرت داده است مؤمنانی هستند که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند. «الَّذینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی اْلأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَر...؛ همان کسانیکه در زمین به آن‌ها قدرت بخشیدیم، نماز را بر پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند».
حال با توجه به اهمیت موضوع امر به معروف و نهی از منکر و جایگاه بالای آن در اداره جامعه و جلوگیری از فساد در ارکان مختلف، سؤالی که در ذهن تداعی می‌شود این است که آیا مردم در مواقع ضروری امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند؟ آیا ضوابط امر به معروف را می‌دانند؟ چقدر صدا و سیما برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه گام برداشته است؟
شدت عمل برای مقابله با منکر بزرگ
نکته مهمی که در اجرای امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد این است که بسیاری از مردم چارچوب و ضوابط این مسئله را نمی‌دانند، که اگر می‌دانستند و عمل می‌کردند به عنوان مثال در جامعه شاهد این همه بی‌حجابی نبودیم به گونه‌ای که مراجع تقلید از بی حجابی گلایه کنند.
آیت‌الله العظمی علوی‌گرگانی از مراجع تقلید در سال ۹۲ بیان کرد: متأسفانه اکنون مشاهده می‌شود که برخی زنان و دختران بدحجاب وارد قم می‌شوند، حال آن که باید کوشید تا قداست و شأن مذهبی قم حفظ شود.
وی ضمن تقدیر از جدیت و تلاش نیروی انتظامی در برخورد با مظاهر بدحجابی در جامعه ابراز کرد: مواجهه پلیس با افراد بدحجاب باید دارای مراتبی باشد به این معنی که در وهله نخست با ادب و احترام و به صورت ارشادی باشد و اگر برخورد مؤدبانه و تذکر لسانی مؤثر واقع نشد، طبعا باید برای مقابله با منکر بزرگی چون بدحجابی و بی‌عفتی، شدت عمل داشت.
آیت‌الله العظمی نوری همدانی در اردیبهشت ۹۴ در درس خارج فقه خود با استناد به فرمایشات مولا علی(ع) در نهج‌البلاغه، امر به معروف و نهی از منکر را از اعظم فرائض ذکر کرد.
لزوم درک و شناخت معروف‌ها و منکرات
این مرجع تقلید با ابراز تأسف از بی‌توجهی به این فریضه الهی، خواستار احیای آن در جامعه شده و تأکید کرد: همه باید در قبال منکرات حساس باشند و کسی نمی‌تواند در این زمینه شانه خالی کند.
آیت‌الله نوری همدانی، حجاب را از ضروریات دین دانست و تصریح کرد: امروز بحث حجاب به یکی از دغدغه‌های جدی ما و متدینین تبدیل شده و باید برای اصلاح این وضعیت به فکر باشیم.
این عالم بزرگ دینی مجددا در سال ۹۵ در اولین روز مهر در دیدار با اعضای ستاد امر به‌ معروف و نهی از منکر کشور با اشاره به نقش مهم و تأثیرگذار این ستاد در کشور اظهار کرد: هیچ قشر و گروهی تأثیرگذار و نقش‌آفرین‌تر از قشر شما نیست و کار این ستاد بسیار مقدس و مهم است.
این مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: درک و شناخت معروف‌ها و منکرات بسیار مهم است و متأسفانه خیلی از آن‌ها عملی هم نمی‌شود که این عملی نشدن یکی از دغدغه‌ها و مشکلات است.
این استاد برجسته حوزه علمیه با تأکید بر اینکه حق یکی است ولی این‌همه اختلاف در جراید کشور نشان از آن دارد که معروف‌ها و منکراتی در حال انجام است، تصریح کرد: موضوع حجاب و عفاف نباید این‌قدر ادامه پیدا کند و وزارتخانه‌ها باید ابتدا از خودشان برای برخورد با آن شروع کنند.
دریافت دیرکرد بانک‌ها، ربا و حرام است
وی از جمله موارد دیگر در جامعه را دریافت دیرکرد بانک‌ها بیان کرد و افزود: بارها تأکید کرده‌ایم، دیرکردی که بانک‌ها دریافت می‌کنند ربا و حرام است ولی متأسفانه هنوز انجام می‌پذیرد.
مرجع تقلید شیعیان اظهار کرد: در شرایطی که شاهد منکرات فراوانی هستیم باید قشری به وجود آید که مردم را دعوت به خیر و از منکرات نهی کند.
و سخن آخر اینکه در فتوای رساله آموزشی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ذکر شده است: «محدوده‌ امر به معروف و نهی از منکر منحصر به قشر و صنف خاصی از مردم نیست و تمام اقشار و اصناف واجد شرایط را در بر می‌گیرد، حتی بر زن و فرزند واجب است که هنگام مشاهده‌ ترک معروف یا انجام حرام توسط پدر و مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهی از منکر در صورت تحقق شرایط آن مبادرت کنند.»
آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی در شهریور ۹۴ نیز در دیدار با مسئولان و مربیان مرکز تحقیقات و طرح‌های کاربردی حجاب ریحانةالنبی(س) در مدرسه‌ امیرالمؤمنین(ع) تصریح کرد: دولت اگر نمی‌تواند حجاب را در کل جامعه گسترش دهد، چرا در این زمینه کم‌کاری و کوتاهی می‌کند، آیا مفاسد بی‌حجابی که طلاق و متلاشی شدن خانواده است، بر کسی پوشیده است؟
علی‌اکبر ملکی