توصیه های پزشکی برای افراد مبتلا به یبوست


بیمار)
خانمی 25ساله هستم. از پنج سال پیش دچار یبوست شده‌ام که به مرور به شدت آن اضافه شده است. با وجود مراجعات مکرر به پزشک، فقط تا زمانی که دارو مصرف می‌کنم مشکلی ندارم و با قطع دارو مجدداً دچار یبوست می‌شوم. لطفاً مرا راهنمایی کنید و بفرمایید آیا لازم است تا آخر عمرم دارو مصرف کنم. آیا مصرف دارو ضرری ندارد؟

(آقای دکتر علی اکبر حاج آقا محمدی، فوق تخصص گوارش و کبد پاسخگوی سئوالات زیر می باشند.)


سئوال) از بین غذاهای پرمصرف کدام یک ملین و کدام یبوست‌زا هستند؟ مراعات چه مواردی در بهبود بیماران مبتلا به یبوست موثر است؟

پاسخ)
به طور کلی از غذاهایی که حاوی فیبر می‌باشند مثل اکثر میوه‌ها، تمام سبزی‌جات و از نان‌ها، نان‌سنگک (به‌ علت داشتن سبوس) به‌ عنوان ملین می‌توانیم استفاده کنیم و در عین حال نمی‌توانیم بگوییم مواد غذایی که کم‌تر فیبر دارند یبوست‌زا هستند. ولیکن کم‌تر خاصیت ملین دارند مثل گوشت چربی و ... . بیمارانی که مبتلا به یبوست هستند، باید رژیم غذایی مناسبی داشته باشند، مایعات زیادی مصرف کنند، از سبزی و میوه به مقدار زیاد استفاده کنند، فعالیت فیزیکی داشته باشند و در مراحل جدی‌تر از نظر بیماری حتماً به توصیه‌های پزشک عمل کنند.


* علل مهم یبوست در ایران چیست و برای درمان آن با چه مشکلاتی مواجه هستیم؟

علل یبوست در ایران بیش‌تر تغذیه غلط و نامناسب می‌باشد و در بعضی موارد به علت داشتن زندگی ماشینی و عدم تحرک کافی است. البته در درمان این بیماران مشکل خاصی وجود ندارد و اگر به موقع به پزشک مراجعه نمایند، درمان به راحتی انجام می‌گیرد.

برای درمان یبوست استفاده از رژیم‌های غذایی حاوی فیبر مانند سبزی‌جات؛ میوه‌ها و خوردن مایعات به خصوص آب به مقدار کافی و داشتن فعالیت فیزیکی بسیار مهم است.


* توصیه‌ی کلی شما برای بیماران مبتلا به یبوست چیست؟

اولاً باید با مراجعه به پزشک علل ثانوی یبوست در ایشان برطرف شود و نوع یبوست مشخص شود. هم‌چنین رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی کنترل شود و در نهایت کم‌ترین و بی‌ضرر‌ترین داروها برای ایشان استفاده شود. پس از مدت کوتاهی که دارو مصرف کردند و توصیه‌های پزشک را مدنظر قرار دادند، به احتمال قوی نیازی به مصرف دارو نخواهند داشت و قطعاً مشکل ایشان حل خواهد شد.

بنابراین در مواجه با بیماران مبتلا به یبوست، بایستی با هر بیمار به صورت اختصاصی برخورد شود و با شرح حال، معاینه فیزیکی، بررسی‌های آزمایشگاهی، مطالعات رادیوگرافیک و آندوسکوپی به تشخیص علت یبوست رسید.

در مواردی که اختلال اولیه در حرکات روده ی بزرگ یا اختلال در عضلات لگن و اسفنکترهای مقعدی وجود داشته باشد، مطالعات تشخیصی خاص مثل مطالعه حرکات روده بزرگ، مانومتری و... را می‌طلبد.


* چه توصیه‌ای برای این بیمار دارید؟

این خانم لازم است به نکات زیر در مورد یبوست، علل و عوارض نحوه درمان آن توجه کند؛

همان‌طور که گفته شد از جنبه پزشکی کسی که یکی از حالت‌های زیر را داشته باشد دچار یبوست شده:

1- در دفع مدفوع دچار سختی و مشکل باشد.

2- احساس دفع ناکافی داشته باشد و فرد احساس کند که مدفوع به طور کامل دفع نشده.

3- از نظر تعداد دفعات مدفوع نباید کم‌تر از سه بار در هفته باشد. از طرفی بیماری‌هایی هستند که ایجاد یبوست می‌کنند مانند کم‌کاری تیروئید؛ بیماری دیابت و هم‌چنین اختلالات درونی بدن مثل اختلال در هورمون‌ها، نمک‌ها و املاح در سنین بالا. سرطان روده هم می‌تواند ایجاد یبوست کند.

برای درمان یبوست در مرحله‌ی اول استفاده از رژیم‌های غذایی حاوی فیبر مانند سبزی‌جات؛ میوه‌ها و خوردن مایعات به خصوص آب به مقدار کافی و داشتن فعالیت فیزیکی بسیار مهم است. چنان چه با رعایت موارد قید شده یبوست ادامه داشته باشد، به سراغ درمان‌های دارویی می‌رویم و لازم است درمان دارویی نیز ابتدا از داروهای کم‌ضرر و بی‌ضرر مانند فیبرهای مکمل غذایی (مانند پودر پسیلیوم) شروع شود و در مرحله‌ی بعدی از داروهای ملین و کم ضرر استفاده می‌شود (مانند شربت منیزیم و لا کتولوز). در مرحله آخر از داروهای محرک که باعث تحریک روده می‌شوند و مصرف طولانی مدت آن‌ها مضر می‌باشد، استفاده می‌کنیم. البته مصرف داروهای محرک حتماً باید در یک دوره ی کوتاه مدت گیرد.

درمان دارویی نیز ابتدا از داروهای کم‌ضرر و بی‌ضرر مانند فیبرهای مکمل غذایی (مانند پودر پسیلیوم) شروع شود و در مرحله‌ی بعدی از داروهای ملین و کم ضرر استفاده می‌شود (مانند شربت منیزیم و لا کتولوز).

در مورد این خانم باید مشخص شود که ایشان از چه نوع دارویی استفاده می‌کنند. داروهای دسته اول کاملاً بی ‌ضرر می‌باشند. دسته دوم خیلی مضر نیستند، ولی استفاده از داروهای دسته سوم مخصوصاً در طولانی مدت قطعاً می‌تواند ضرر داشته باشد. بخش دیگر پرسش که آیا تا آخر عمر باید از دارو استفاده کنند یا نه؟ باز هم باید مشخص شود آیا ایشان علل ایجاد یبوست را دارند یا نه؟ و آیا این علل قابل رفع هستند یا نه؟ اگر تیروئید و کم‌کاری هورمون‌ها و دیابت مطرح نباشد، بایستی روده ایشان بررسی شود و مشخص شود یبوست جزء کدام دسته می‌باشد. در حالت کلی 99 درصد موارد یبوست با دستورات و توصیه‌های پزشکان و داروهایی که مضر نیستند برطرف می‌شوند و تنها 1درصد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.