باسمه تعالی

خلأهایی که موجب وقت گذرانی در فضای مجازی می شود

به نظر می رسد خلأهایی در خانواده احساس می شود که موجب می شود اعضای خانواده در فضای مجازی و خصوصاً تلفن های همراه و شبکه های اجتماعی وقت گذرانی کنند:
الف) کمبود عواطف، احساسات و هیجانات:
1.    والدین باید برای فرزندان خود خصوصاً برای تفریح و سرگرمی واقعی آنان وقت بگذارند و به بهانه سرگرم ساختن، آن ها را با دستگاه دیجیتال تنها نگذارند. مثلاً با فرزندان خود بازی هایی که انرژی زیادی را مصرف می کند بازی کنید و یا با آن ها به گردش و تفریح بپردازید. در این زمینه مطالعه کتاب جذاب سازی کلاس های کودکان و نوجوانان (محمد اسماعیلی مبارکه چاپ مرکز مدیریت حوزه های علمیه) بسیار مفید است.
2.    یکی از نیازهای افراد نیازهای جنسی است. به بهانه های گوناگونی همچون ادامه تحصیل، رفاه نسبی، شغل و ... ازدواج فرزندان را به تأخیر نیندازید. بهترین سن ازدواج برای دختران قبل از 18 سال و برای پسران 18 به بالا است. هر چه سن ازدواج به تأخیر بیفتد، آسیب های بیشتری در کمین فرزندان خواهد بود.
ب) کمبود روابط میان فردی و اجتماعی
1.    باید زمینه حضور سالم فرزندان خود را در اجتماع واقعی مهیا کنید و به شکل مناسب اوقات فراغت آنان را غنی سازی کنید:
•    برای این کار به فرزندان خود دوستان خوب معرفی کنید ساعتی را با دوستان خود در بیرون از خانه بگذرانند
•    صله ارحام تقویت شود. رفت وآمد با اقوام موجب پاسخگویی صحیح به نیازهای عاطفی و اجتماعی اعضای خانواده است.
•    یکی از خاصیت های بسیار خوب ارتباط با همسایه ها، پاسخگویی صحیح به نیاز ارتباطات اجتماعی افراد است. ارتباط با همسایگان باید احیاء و تقویت شود.
•    فرزندان در کانون های مساجد، پایگاه های بسیج و کانون های قرآنی ثبت نام شوند تا بتوانند دوستان خوبی در آنجا پیدا کنند.
•    بچه ها باید در کارهای خانه به والدین خود کمک کنند. درواقع مسئولیت پذیری را از کودکی به فرزندان خود بیاموزید تا در بزرگ سالی مسئولیت های فرهنگی و ... را بپذیرند.
•    در کلاس های ورزشی و فوق برنامه شرکت کنند. البته دقت شود که دختران در ورزش های پسرانه و پسران در ورزش های دخترانه شرکت نکنند که موجب زایش مشکلات بعدی نگردد.

ج) کمبود توجه به یکدیگر
1.    تعداد فرزندان زیاد موجب سرگرم شدن بچه ها به یکدیگر شده و آنان کمتر سراغ این گونه ابزار می روند.
2.    در روز حتماً وقتی مناسب و کافی برای گفتگو، بازی، شوخی و ... بین اعضای خانواده در نظر گرفته شود.
3.    هرگز درزمانی که اعضای خانواده در کنار یکدیگر هستند (مثلاً بعد از نماز مغرب و عشا تا هنگام خواب و یا هنگام نهار) از وسایل ارتباطی نوین استفاده نشود (مگر در موارد بسیار ضروری). به عنوان نمونه برای حضور در گروه های شبکه های اجتماعی وقت خاصی را در نظر بگیرید و از آن هرگز تخطی نکنید. مثلاً تنها روزی یک ساعت قبل از نماز مغرب و عشا در گروه ها فعالیت کنید.
4.    پدر به فرزند دختر و مادر به فرزند پسر خود بیشتر توجه و ابراز محبت نماید.

د) کمبود بصیرت و آگاهی لازم در مورد ماهیت، آسیب ها و راهکارهای مقابله با ابزارهای نوین ارتباطی
 
1.    با امکاناتی که ابزارهای نوین در خوددارند آشنا شوید و بدانید با چه ظرفیت عظیمی از فرصت ها و تهدیدها مواجه هستید. فلش، فروشگاه اینترنتی، شبکه های اجتماعی، بلوتوث، ماهواره، ایمیل، اینترنت پرسرعت، دورنگار، کتابخانه، برنامه های متنوع و گوناگون و ... تنها گوشه ای از امکانات تلفن ها و تبلت¬های امروزی است.
2.    قبل از خریدن سخت افزار ببینید که نرم افزار و محتوای آن چیست و اگر محتوای مناسب بود نسبت به تهیه آن اقدام شود. ما برای برخی سخت افزارها هیچ محتوایی نداریم؛ مانند xbox, ps, psp, nintendo و ... بنابراین خرید چنین سخت افزاری فقط و فقط آسیب زا خواهد بود و فرهنگ سازی در این زمینه معنا ندارد.
3.    قبل از خریدن تبلت و تلفن همراه هوشمند حداقل 30 الی 40 نرم افزار و بازی مناسب رصد کنید و در همان ابتدا 2 الی 3 عدد از آن ها را نصب نمایید و این کار را به مرورزمان ادامه دهید تا ضمن حفظ اصل تنوع، بر نصب برنامه و بازی کودکان نظارت داشته باشید.
4.    برای کودکان و نوجوانان محتوای مناسب از بازی و نرم افزار برای تبلت ها و تلفن های هوشمند بسیار کم موجود است. تا زمان تهیه محتوای مناسب از تهیه این سخت افزار خودداری کنید.
5.    آگاه باشید استفاده نامناسب از دستگاه های ارتباطی مانعی برای ارتباط درست با اطرافیان است.
6.    مطمئن باشید ابزارهای در اختیار فرزندتان را نمی توانید به صورت اتم و اکمل کنترل کنید. پس ضمن رعایت نکات موجود در این جزوه، خودکنترلی را به فرزندان خود بیاموزید.
7.    بازی ها به نوعی دانشگاه مجازی محسوب می شوند؛ استاد، دروس، هم دانشگاهی و ... فرزندانتان را در این دانشگاه نو تأسیس بشناسید. بیش از 150 آسیب دربازی های نوین رصد شده است.
8.    والدین تنها به برچسب ها متصل به پشت بازی ها اعتماد نکنند بلکه هنگام بازی در کنار آن ها حضورداشته باشند.
9.    باید بدانید که اطلاعات منتشره در فضای مجازی (تلفن همراه، اینترنت، شبکه های اجتماعی) ممکن است در آینده علیه شما استفاده شود. این خطر هم والدین و هم فرزندان را تهدید می کند.
10.    باید بدانید چه کسانی بازی، موسیقی، فیلم و پویانمایی ها را تولید کرده اند و آگاهی داشته باشید چه اهدافی در پس این قضایا خوابیده است. در این زمینه به تارنمای (www.nsainfo.ir) مراجعه کنید.
11.    برای استفاده فرزندانتان از ابزارهای نوین ارتباطی، مکان مناسب در نظر بگیرید. رایانه برای استفاده از اینترنت باید در معرض دید باشد و تمام افراد خانواده حق استفاده از آن را داشته باشند. همچنین دستگاه های بازی باید به تلویزیون هال متصل باشد نه در یک اتاق اختصاصی.
12.    زمان مناسب؛ بهترین زمان برای استفاده از رایانه در طول روز است. هیچ گاه به فرزندان نباید اجازه داد در دل شب از اینترنت و سایر ابزارها و روش های نوین ارتباطی استفاده کنند.
13.    معرفی سایت های مفید برای فرزندان؛ اینترنت مملو از سایت های بسیار ارزشمند است که والدین باید از قبل آن ها را شناسایی کنند و در اختیار فرزندان قرار دهند.
14.    معرفی موتور جستجوی مناسب در اینترنت؛ کودکان و نوجوانان برای استفاده از اینترنت جهت تحقیق و پژوهش نیاز به یک موتور جستجوی مناسب ملی دارند که یکی از مناسب ترین آن ها که امکان جستجوی کلمات فارسی را نیز دارد، پارسی جو است که می توان از طریق سایت www.parsijoo.ir از این امکان استفاده کرد. فراموش نکنیم که هنگام استفاده از موتورهای جستجو حتماً در کنار فرزندان حضورداشته باشیم زیرا امکان دارد جستجوهای یافت شده مربوط به سایت های نامناسب باشد.
15.    شناسایی دوستان کامپیوتری فرزندان؛ کودکان و نوجوانان با افراد خاصی ارتباط رایانه ای دارند. در اولین فرصت آن ها را شناسایی کرده و از سالم بودن آن ها اطمینان پیدا کنیم.
16.    بازی های حل معما بازی های کم آسیبی است.
17.    با فرزندان تفاهم نامه امضاء کنید؛ این تفاهم نامه هم برای خریداری وسایل ارتباطی و هم برای ادامه استفاده از آن است. در این صورت شرط خرید و یا ادامه استفاده از ابزارهای ارتباطی موارد ذیل است:
•    با توجه به زیان بار بودن اینترنت نسل سوم و چهارم تلفن همراه تا قبل از راه اندازی شبکه ملی اطلاعات و پروژه های اقماری آن، از فعال سازی آن برای فرزندان خودداری کنید.
•    دانلود فیلم ممنوع است مگر در کنار والدین.
•    بازی هایی با محتوای قتل، مسائل غیراخلاقی، هیجان کاذب، جادوگری، سرقت، مسائل غیرتوحیدی و ... تهیه نشود.
•    شرط اساسی استمرار استفاده از این ابزارها عوض نشدن سبک زندگی است:
o    خوراک
o    پوشاک
o    روابط با اطرافیان
o    اخلاق
•    سرعت اینترنت در خانه بیش از 128 نباشد.
•    به هیچ عنوان شب هنگام از این ابزار استفاده نشود.
•    در کلاس درس از این ابزار استفاده نشود.
•    اینترنت به دستگاه بازی متصل نباشد. بازی های آنلاین بسیار خطرآفرین و غیرقابل کنترل هستند.
•    نسبت به استفاده از این ابزار اعتیاد پیدا نکنند.
•    وقت خود را به هدر ندهند. بازی های آنلاین و آفلاین مشغولشان نسازد.
•    از نرم افزارهای مخرب و نامناسب استفاده نکنند.
•    اطلاعات شخصی و خصوصی خود را در این ابزارها حتی ذخیره هم نکنند. برای این کار باید از یک هارد اکسترنال مستقل از رایانه استفاده کرد.
•    از شبکه های اجتماعی ایرانی و سالم مانند افسران استفاده کنند.
•    استفاده از پالایه شکن ممنوع است.
•    استفاده از حافظه های ابری فعلاً به صلاح نیست.
•    به هر موسیقی گوش نکنند زیرا با عقاید با عقاید و افکار خواننده و آنچه وی مروج آن است آشنایی ندارند.
•    با این ابزار خلوت نکنند؛ بنابراین دستگاه باید در حضور والدین استفاده شود.
•    وقت استفاده از این ابزار باید کاملاً محدود و مشخص باشد.
•    استفاده از تبلت و ... هنگام مهمانی رفتن و آمدن میهمان ممنوع است.
•    استفاده از رمز عبور برای تلفن، تبلت، رایانه و ... در خانه ممنوع است.
•    داشتن پَروَنجا (فایل) و پوشه مخفی در دستگاه های ارتباطی ممنوع است.
•    استفاده از این ابزارها و روش های نوین ارتباطی نباید موجب افت تحصیلی شود. در این صورت محدودیت های بیشتری اعمال شود و در صورت عدم افاقه، این ابزار در اختیار فرزندان قرار نگیرد.
18.    بابیان علمی ضررهای استفاده از برخی محصولات را به فرزندان خود بیاموزید و سپس نظر دین را به آنان عرضه کنید؛ مانند چت با نامحرم.
19.    مربیان محترم مدارس آدرس سایت های مفیدی را که دانش آموزان می توانند از آن ها استفاده صحیحی داشته باشند در اختیار دانش آموزان قرار دهند تا بتوانند استفاده صحیحی از فضای مجازی داشته باشند. ضمن اینکه در زیر برگه تحقیق امضای والدین نشانگر این باشد که تحقیق در حضور والدین انجام شده است. توجه به این نکته ضروری است که بسیاری از تحقیقات باید کتابخانه ای باشد و نه اینترنتی.
20.    نرم افزارهای کنترل فعالیت بر روی دستگاه ها نصب کنید. در این زمینه می توانید از متخصصین علوم رایانه ای کمک بگیرید.
21.    زمینه های ورزشی، هنری، مذهبی و علمی ازجمله زمینه هایی است که می توان با تقویت آن میزان استفاده و نوع استفاده را به وضعیت مطلوب بازگرداند.
22.    به فرزندان خود بیاموزید چگونه ورودی های دل را کنترل کنند. قوه خیال، چشم و گوش از مهم ترین ورودی های فرزندان است.
23.    به فرزندانتان بیاموزید از اختلاط با نامحرمان و هر آنچه موجب تحریک انسان می شود، بپرهیزند.
هـ) ارتباط باخدا، امور معنوی و مسائل تربیتی
1.    از خودتان شروع کنید تا الگوی رفتاری مناسبی برای فرزندانتان باشید؛ بنابراین مصرف رسانه ای خود را به حداقل ممکن برسانید.
2.    امور معنوی فرزندان خود را تقویت کنید:
•    تشویق به نماز و قرآن
•    حضور در مسجد به همراه فرزندان
•    حضور در پایگاه بسیج و ... .
•    در این زمینه مطالعه کتاب های روش های ارائه مفاهیم دینی (جمعه از نویسندگان چاپ مرکز مدیریت حوزه های علمیه قم) و روش های جذب جوانان (محمد اسماعیلی مبارکه چاپ مرکز مدیریت حوزه های علمیه) مخصوص مربیان مدارس، کانون های تربیتی و حلقه های صالحین و کتاب خدا چه رنگیه (تألیف محمدرضا فروغی انتشارات ارمغان گیلار) برای والدین و مربیان توصیه می شود.
3.    تقویت روح افتخار، هویت و خودباوری در فرزندان موجب کاهش مشکلات فضای مجازی می شود.
4.    بچه ها با خود یک تفاهم نامه امضا کنند و در اتاق خود نصب کنند که استفاده از این ابزار آن را نقض نکند و اگر نقض شد استفاده را محدود و یا قطع نمایند. مثلاً با خود عهد کند که تنها روزی یک ساعت و در کنار والدین از این ابزار استفاده می کند و یا اینکه این ابزار نباید زمینه گناه را برای او مهیا کند و ... .
5.    از سیستم تشویق و تنبیه برای نوع و زمان استفاده فرزندان از این ابزار استفاده کنید.
6.    با فرزندان با زبان خودشان استدلال کنید که استفاده از یک محصول دیجیتال مناسب او است یا خیر. مثلاً به کودکان بگویید اگر من لباس شمارا بپوشم چی میشه؟ شما هم اگر از ابزار مخصوص بزرگ ترها استفاده کنید مشکل به وجود میاد.
7.    والدین و مربیان باید نزد فرزندان مقبولیت و محبوبیت داشته باشند تا آنان حرف شنوی کاملی داشته باشند.
8.    در اجرای قوانین مربوط به رسانه اقتدار همراه با دلسوزی و مسئولیت پذیری داشته باشید.
9.    خودکنترلی را به فرزندانتان بیاموزید. راه آن داشتن سه ویژگی است: مسئولیت پذیر باشند، عزت نفس داشته باشند، جایگاه خود را در نظام آفرینش بشناسد.
10.    شما باید بتوانید معلومات و تجربیات خود را در این زمینه در جلسات مختلف مانند میهمانی ها، رفت وآمد با اقوام و گفتگو با دوستان به اطلاع دیگران برسانید تا ضمن کمک به فرهنگ سازی، یک عزم ملی برای مقابله با این پدیده در همگان به وجود بیاید.

محمد کهوند