بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
ترجمه تفسير الميزانتأليف: مفسر كبير، فيلسوف متأله، آية اللَّه علامه سيد محمد حسين طباطبائى (قدس سره)مترجم: سيد محمد باقر موسوى همدانىجلد دومفهرست مطالبجلد دوم ادامه سوره بقره [سوره البقرة(2): آيات 183 تا 185] ترجمه آيات بيان آيات ويژگىهاى بيانى آيات تشريع روزه علت تعبير به يا أيها الذين آمنوا معناى لغوى صيام و صوم و منظور از الذين من قبلكم در آيه شريفه روزه در اديان و اقوام ديگر، و بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام روزه در اديان و اقوام ديگر و بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام گفتار بعضى از مفسرين عامه در باره اياما معدودات و رد آن روزه بر مسافر و مريض حرام است، نه مباح بيان عدم وقوع نسخ در آيات روزه و رد قائلين به وقوع نسخ در اين آيات معناى كلمه تطوع و موارد استعمال آن مراد از جمله و أن تصوموا خير لكم فرق بين انزال و تنزيل و اشاره به وجه تسميه قرآن مراد از نزول قرآن در ماه رمضان و نقد و بررسى اقوال مختلف در باره تدريجى يا دفعى بودن نزول آن آنچه در اين باره از تدبر در آيات كتاب استفاده ميشود گفتار بعضى از اهل بحث در توجيه نزول قرآن در ماه رمضان توضيح بىپايگى و واهى بودن آن گفتار مورد استعمال كلمه ناس بحث روايتى(شامل رواياتى در ذيل آيات روزه و نزول قرآن) مراد از حديث قدسى: روزه فقط براى من است و من جزاى آن هستم(يا جزاى آن را ميدهم) چند روايت در باره معناى قرآن ، فرقان و كتاب [سوره البقرة(2): آيه 186] ترجمه آيه بيان آيه نكات و دقايقى كه در آيه شريفه بكار رفته و فرق بين دعا و سؤال نزديك بودن خداى سبحان به بندگان، مقتضاى مالكيت مطلقه الهى و عبوديت عباد است شرط استجابت دعا و اشاره به تقسيم دعا به غريزى(فطرى) و زبانى مطلق عبادات دعا هستند بحث روايتى(شامل رواياتى در فضيلت، و شرائط و آداب دعا) اخلاص در دعا به معناى ابطال اسباب عادى نيست. اشاره به دو نظام در زندگى انسان: نظام فطرى و نظام تخيلى معناى اينكه فرمودهاند: عطيه به اندازه نيت است رابطه دعا با اسباب عادى دعا هم از قدر است سر اينكه فرمود: اگر خدا را به حق معرفت ميشناختيد كوهها در برابر دعاى شما متلاشى ميشدند [سوره البقرة(2): آيه 187] ترجمه آيه بيان آيه رعايت ادب در قرآن و استعارهاى لطيف در باره زوجين ناسخ بودن آيه شريفه حكم قبلى را مبنى بر حرمت عمل زناشويى در شبهاى ماه رمضان بحث روايتى(در ذيل آيه كريمه و شان نزول آن) [سوره البقرة(2): آيه 188] ترجمه آيه بيان آيه امضاى مالكيت خصوصى در قرآن بحث روايتى(در ذيل آيه شريفه) بحثى علمى و اجتماعى(پيرامون مالكيت فردى)[سوره البقرة(2): آيه 189] ترجمه آيه بيان آيه بحث روايتى(پيرامون آيه شريفه و شان نزول آن) [سوره البقرة(2): آيات 190 تا 195] ترجمه آيات بيان آيات اشاره به جنبه دفاعى قتال در اسلام معناى فتنه در قرآن لزوم دعوت قبل از قتال نسخ نشدن آيه شريفه: قاتلوهم حتى لا تكون فتنة با آيه 29 توبه تجاوز ابتدايى مذموم و ممنوع، و تجاوز در برابر تجاوز، پسنديده و مشروع مىباشد معناى احسان در برابر ظالم معرفى جهادى كه قرآن بدان فرمان داده دستههاى مختلف آيات قرآنى راجع به جهاد و قتال و مراتب و مراحل آن اسلام و دين توحيد فطرى است و مجاهده در راه دفاع از اين دين نيز فطرى است پاسخ بگفته غلط: اسلام دين شمشير و اجبار است و مخالف روش انبياى سلف مىباشد!! بحث اجتماعى(در بيان اينكه هر قتال و مبارزهاى جنبه دفاعى دارد) بحث روايتى(در ذيل آيات قتال) [سوره البقرة(2): آيات 196 تا 203] ترجمه آيات بيان آيات(مربوط به حج) فرق بين تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج بحث روايتى(در ذيل آيات حج و شان نزول و بيان آنها) بحث روايتى ديگر(در باره حج تمتع و نقد و بررسى تحريم آن بعد از رسول الله(ص) رواياتى چند از طرق اهل سنت در باره حج تمتع دلائلى كه در روايات براى تحريم حج تمتع(پس از پيامبر (ص)) اقامه شده و نقد و رد آنها امتثال دستورات رسول الله(ص) واجب است، احكام خدا نسخ ناشدنى است و والى حق ندارد احكام خدا و رسول(ص) را تغيير دهد [سوره البقرة(2): آيات 204 تا 207] ترجمه آيات بيان آيات تقسيم مردم از نظر صفات و ذكر احوال و خصائص منافق دستهاى ديگر از مردم(در مقابل منافق) بحث روايتى(شامل رواياتى در باره شان نزول آيات ياد شده) [سوره البقرة(2): آيات 208 تا 210] ترجمه آيات بيان آيات معناى سلم كه بدان امر شده و مراد از گامهاى شيطان كه از آن زنهار داده شده است خداوند متصف به صفات اجسام نيست و ظواهر برخى آيات بايد به وسيله آيات محكمه قرآنى معنا بشود توجيهى لطيف تر و دقيق تر از ظواهرى كه افعال حدوثى را به خداوند نسبت مىدهد بحث روايتى(پيرامون مراد از آيات ياد شده)بحث روايتى ديگر(پيرامون رجعت) تفسير آيه: هل ينظرون... و آيات مشابه آن در روايات ائمه اهل بيت(ع) بر سه وجه مساله رجعت و رد بر منكرين آن روز ظهور مهدى(ع) و روز رجعت و روز قيامت مراتب مختلف يك حقيقت هستند [سوره البقرة(2): آيات 211 تا 212] ترجمه آيات بيان آيات عبرت گرفتن از سرگذشت و سرنوشت بنى اسرائيل و اشاره به علت انحراف كفار [سوره البقرة(2): آيه 213] ترجمه آيه بيان آيه اشاره به علت تشريع دين آغاز خلقت انسان انسان از روحى و بدنى تركيب شده شعور حقيقى انسان و ارتباطش با اشيا دانشهاى عملى انسان انسان هر چيزى را جهت انتفاع استخدام مىكند انسان به مقتضاى طبيعتش مدنى است پديد آمدن اختلاف ميان افراد انسان راههاى اعمال قانون در جامعه تنها راه صحيح رفع اختلاف، راه دين است اختلاف در خود دين انسان بعد از دنيا معناى كلمه امت ، ريشه و موارد استعمال آنبيان مراد از امت واحده بودن انسانها و اشاره به پيدايش دو اختلاف در ميان آنها تفسيرهاى ديگرى بر كان الناس أمة واحدة و نقد و رد آنها نخستين كتاب آسمانى كتاب نوح عليه السلام بوده است اختلاف در دين به وسيله علما و از بغى پديد آمده است فطرى بودن دين با غفلت و اشتباه منافاتى ندارد نكاتى كه از آيه شريفه كان الناس أمة واحدة استفاده مىشود عنايت خداى تعالى به رفع اختلافات انسانها و هدايت بشر بسوى كمال از راه بعث انبياء(ع) تقرير دليل و برهان براى نبوت عامه به حكم عقل و تجربه راه رفع اختلافات انسانها منحصر در تفهيم الهى از راه وحى و نبوت است (نكته ششم) دين اسلام كه خاتم اديان است براى آخرين مرحله كمال انسان تشريع شده است شبهه شريعت اسلام قابل انطباق با همه اعصار نيست و پاسخ بدان گفتار در عصمت انبيا (ع) عصمت انبياء(ع) از خطا در تلقى و در تبليغ وحى عصمت انبياء(ع) از معصيت. و ذكر آياتى كه بطور مطلق بر عصمت انبياء(ع) دلالت دارند سبب و منشا عصمت انبياء(ع) نيرو و ملكه نفسانى آنها است نه عامل و سببى خارج از وجود ايشان گفتارى در نبوت معناى رسول و نبى و فرق آن دو انبيايى كه در قرآن از آنان ياد شده است تعداد انبياء و انبياى اولو العزم بحث روايتى(شامل رواياتى در ذيل آيه كان الناس... و پيرامون نبوت و مسائل آن) استدلال امام صادق عليه السلام براى نبوت عامه روايتى مشهور در باره عدد انبياء و رسل و كتب مرسله روايتى در باره مراد از رسول و نبى و اشاره به نسبت بين آن دو رفع يك شبهه در باره خاتميت رسول اسلام صلّى الله عليه وآله رواياتى در باره انبياى اولو العزم(ع) معناى اولوا العزم و اقوال متعدد در باره انبياى اولوا العزم روايتى از امام صادق(ع) دال بر اينكه شريعت محمدى(ص) كامل ترين شرايع است بحث فلسفى (در باره نبوت عامه از جهت اثر آن در كمال يابى انسان) عقل عملى و احساسات فطرى انسان بدون دعوت انبياء(ع) كفايت نمىكند بحث اجتماعى(در باره نبوت و پاسخ به شبهات و اشكالات) طبيعت سعادت طلب و سود جوى انسان، او را به سعادت واقعى و كمال حقيقى نمىرساند رابطه هدايت الهيه و دعوت نبويه با هدايت تكوينيه آثار تكوينى هدايت دينى و در اصلاح جوامع بشرى و تاثير متقابل عمل و نفس در يكديگر اشاره به اقسام اجتماعات بشرى و اينكه تنها ميتوان از تربيت دينى اميد خير و سعادت داشت رابطه دعوت انبياء(ع) با فطرت انسانها بطلان گفتار كسى كه در صدد توجيه طبيعى مسائل نبوت بر آمده است پاسخ به اين شبهه كه مساله نبوت امرى خارق العاده و از فطرت همگانى بيگانه است توضيحى در باره عصمت انبياء(ع) در پاسخ به يك شبهه توضيحى در باره عصمت انبياء(ع) در پاسخ به يك شبهه شعور باطنى انبياء(ع) يعنى وحى مانند شعور فطرى همگانى تغيير و تاثير پذير نيست نتايجى كه در اين مبحث به دست آمد [سوره البقرة(2): آيه 214] ترجمه آيه بيان آيه (در باره ثبات و تسليم در برابر سختىها و فتنهها كه امتها بدان مبتلا ميگردند) بهشت رضوان و قرب رب العالمين در گرو تحمل سختىها است و سنت الهى در ميان امم گذشته در بين امت اسلام تكرار خواهد شد(تكرار تاريخ) [سوره البقرة(2): آيه 215] ترجمه آيه بيان آيه(در باره انفاق) توضيح نكتهاى كه در عدم انطباق جواب با سؤال(در آيه) نهفته است و رد وجوه نادرستى كه در اين مورد گفته شده است مواردى از آيات قرآنى كه در آنها يكى از فنون بلاغت كه انتقال از مطلبى به مطلب ديگر است به كار رفته است بحث روايتى(در ذيل آيه شريفه مذكوره و شان نزول آن) [سوره البقرة(2): آيات 216 تا 218] ترجمه آيات بيان آيات چرا جنگيدن و قتال بر مؤمنين كره و گران بوده؟ معناى كلماتى چون عسى و لعل در كلام خداى سبحان سؤال در باره جنگ در ماه حرام و پاسخ آن گفتارى پيرامون حبط معنا و آثار حبط اعمال و بيان اينكه مراد از حبط ابطال مطلق اعمال(عبادى و معيشتى) است بى اساس بودن نزاع در اينكه آيا اعمال شخص مرتد تا حين مرگ باقى است يا به محض ارتداد حبط مىشود بررسى مساله تاثير اعمال نيك و بد در يكديگر(احباط و تكفير) مساله اصلى در مبحث احباط و تكفير، زمان و مكان استحقاق جزاى اعمال است قول صحيح در مساله احباط و تكفير با توجه به مساله زمان و مكان استحقاق جزا گفتارى پيرامون احكام اعمال از حيث جزا اشاره به اعمال نيك و بدى كه به انحاء مختلف در يكديگر اثر مىگذارند نظامى كه از لحاظ پاداش و كيفر اعمال بر اعمال حاكم است مغاير نظام طبيعى اعمال است اختلاف بين اين دو نظام نه تنها مخالف مبانى عقلى نيست بلكه مبتنى بر احكام كليه عقلائيه است بيان عدم اختلاف و تعارض بين دو دسته آيات مربوط به جزاى اعمال مراد از نفى علم از مجرمين در دنيا و آخرت گفتارى از امام غزالى پيرامون نقل اعمال(از شخصى به شخص ديگر) اشكال بر كلام غزالى محفوظ بودن اعمال و تجسم آنها وجود ارتباط بين اعمال انسان و حوادث خارجى اين جهان نتايج اعمال نيك و بد افراد و جوامع در اين عالم اعتقاد به تاثير اعمال انسان در پيدايش حوادث عمومى به معناى انكار نظام عليت در جهان طبيعت نيست عوامل سعادت و خير بر عوامل شقاوت و شر غلبه دارد به علت محدود بودن فكر و درك انسان، غلبه خدايى براى اكثريت مردم مجهول است غلبه معنويات غير غلبه جسمانيات است مؤمن در هر حال منصور و غير مغلوب است و حق در دنيا هم در ظاهر و هم در باطن غالب است اقوال و افعال نيك(حسنات) منطبق بر حكم عقل هستند بحث روايتى(در ذيل آيات گذشته) [سوره البقرة(2): آيات 219 تا 220] ترجمه آيات بيان آيات معناى خمر و ميسر و ذكر چگونگى بازى ميسر معناى اثم و بيان مضرات جسمانى و اخلاقى ميگسارى تحريم تدريجى ميگسارى توسط شارع مقدس اسلام رد سخن بعضى از مفسرين كه گفتهاند آيه سوره بقره صريح در حرمت شراب نيست. شرح بقيه مفردات آيه شريفه معناى عفو در يسئلونك ما ذا ينفقون قل العفو... دو نكته در آيه: 1 - تشويق مردم به تفكر پيرامون حقائق وجود 2 - عدم رضايت به تقليد و اطاعت كور كورانه ترخيص در اختلاط سر پرستان و اولياى ايتام با ايتام، متضمن مساوات بين تمام مؤمنين است. بحث روايتى(در ذيل آيات گذشته مربوط به شراب و قمار، انفاق و سرپرستى ايتام) [سوره البقرة(2): آيه 221] ترجمه آيه بيان آيه معنا و مراتب شرك و موارد استعمال كلمه مشرك و كافر در قرآن كريم كلمه مشرك بر غير اهل كتاب اطلاق شده و اطلاق آن بر اهل كتاب ثابت و معلوم نيست ظاهر آيه شريفه تحريم ازدواج با زن و مرد بت پرست است نه ازدواج با اهل كتاب عدم تعارض و عدم وقوع نسخ بين آيات سوره بقره و آيات سوره مائده و ممتحنه ملاك شايستگى در طرف ازدواج ايمان است نه مزاياى اعتبارى ديگر بحث روايتى(در شان نزول آيه شريفه) [سوره البقرة(2): آيات 222 تا 223] ترجمه آيات بيان آيات آراء طوائف و مذاهب مختلف در مساله محيض و رعايت اعتدال در نظريه اسلام در اين باره معناى طهارت و بررسى منشا پيدايش مفهوم طهارت و نجاست در بين مردم كلماتى كه بر طهارت و نجاست مادى و معنوى دلالت دارند، و اينكه اسلام هر دو قسم طهارت و نجاست را معتبر شمرده است اسلام دين توحيد است و تمام فروع آن به همان اصل بر مىگردد. اصل توحيد طهارت و بقيه معارف آن نيز طهارتها هستند حاصل كلام در معناى جمله زنان شما كشتزار شمايند امر به ازدواج و تناسل و ديگر دستوراتى كه مربوط به زندگانى دنيوى است به امر به عبادت و ذكر خدا منتهى مىشوند بحث روايتى(در ذيل آيات گذشته مربوط به حيض، طهارت...) ... اين حالت نفاق نيست [سوره البقرة(2): آيات 224 تا 227] ترجمه آيات بيان آيات آثار سوء روانى و اجتماعى سوگند بسيار معناى كسب و فرق آن با اكتساب گفتارى پيرامون معناى قلب در قرآن كريم اشاره به كراهت سوگندهاى لغو و بيهوده بحث روايتى(شامل رواياتى راجع به قسم خوردن و ايلاء) [سوره البقرة(2): آيات 228 تا 242] ترجمه آيات بيان آيات اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه تكرار كلمه معروف در آيات طلاق نشانه اهتمام شارع مقدس نسبت به انجام اين عمل به وجه سالم است معروف از نظر اسلام و روش صحيح رعايت تساوى در قانونگذارى اسلام مراد از نگهدارى زن به وجه معروف يا طلاق دادن او به وجه نيكو اكتفاء به عمل به ظواهر دين و غفلت از روح آن و تفرقه بين احكام فقهى و معارف اخلاقى، ابطال مصالح شريعت است لطائف و ظرائف دقيقى كه در آيات طلاق به كار رفته است وجه اينكه در آيه شريفه به جاى كلمه والد ، مولود له آورده شده است عقائد قبل از اسلام در باره زن شوهر مرده تشويق مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود كلماتى كه بر انواع ادراكات آدمى دلالت مىكنند، در قرآن كريم در باره عقل و خردمندى انسان در قرآن، مراد از تعقل ادراك توأم با سلامت فطرت است، نه تعقل تحت تاثير غرائز و اميال نفسانى بحث روايتى(در ذيل آيات طلاق) حكمت تحريم رجوع بعد از طلاق سوم در باره وقوع سه طلاق با يك لفظ يا در يك مجلس از نظر خاصه و عامه رواياتى در مورد طلاق خلع و مبارات رواياتى در باره شير دادن به فرزند و احكام آن رواياتى راجع به عده زن مطلقه و شوهر مردهمراد از صلاة وسطى در حافظوا على الصلوات و الصلاة الوسطى بحث علمى(پيرامون زن، حقوق و شخصيت و موقعيت اجتماعى او از نظر اسلام و ديگر ملل مذاهب). زندگى زن در ملتهاى عقب مانده زندگى زن در امتهاى پيشرفته قبل از اسلام زن در ميان كلدانيان، آشوريان، روميان و يونانيان قديم وضع زن در عرب و محيط زندگى عرب،(آن محيطى كه قرآن در آن نازل شد) نتايجى كه از آنچه گفته شد به دست مىآيد اسلام چه تحولى در امر زن پديد آورد؟ و اما هويت زن در اسلام: و اما و زن و موقعيت اجتماعى زن در اسلام دو خصلت ويژه در آفرينش زن احكام مختص و احكام مشترك زن و مرد در اسلام حيات اجتماعى سعادتمندانه، حيات منطبق با خلقت و فطرت است فطرت در مورد وظائف و حقوق اجتماعى افراد و عدالت بين آنان چه اقتضايى دارد؟ معناى تساوى در مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غرب بحث علمى ديگر(در باره زناشويى و منشا طبيعى و فطرى آن) [سوره البقرة(2): آيه 243] ترجمه آيه بيان آيه گفتار يكى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه در مقام بيان حكايتى واقعى نيست بلكه تمثيلى است از قيام و دفاع مردم رد گفتار اين مفسر بحث روايتى(در باره شان نزول آيه شريفه) [سوره البقرة(2): آيات 244 تا 252] ترجمه آيات بيان آيات بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد فى سبيل الله و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد علم به مصالح و قدرت بر اجراى آن، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان و ثروتمندى افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال بارى تعالى محكوم و مقهور مصالح نيست گفتارى در معناى سكينت - آرامش روانى در سايه ايمان - بيان آيات اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان، در داستان طالوت و جالوت استعاره از كنايهاى لطيف در: ربنا أفرغ علينا صبرا توضيحى در باره دفاع و فطرى بودن آن در ذيل لو لا دفع الله الناس بعضهم ببعض گفتههاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه بحث روايتى(در ذيل آيات گذشته، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت، مراد از سكينت...) بحث علمى و اجتماعى(بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد) نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه لو لا دفع الله... و آياتى ديگر به دو اصل تنازع و انتخاب اشاره دارد رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى بحثى در تاريخ و اينكه قرآن از چه نظر به آن اهتمام ورزيده است دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتباري آن گشتهاند عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بد گمانى به تاريخ نقلى شدهاند امتياز و اعتبار داستانهايى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ [سوره البقرة(2): آيات 253 تا 254] ترجمه آيات بيان آيات دفع اين توهم كه بعد از دعوت انبيا(ع) جنگ چه فايده دارد؟ و اشاره به علل پيدايش جنگها در اين آيات انبيا(ع) در عين حال كه در اصل فضل رسالت مشتركند، از درجات مختلفى برخوردارند اختلاف و درگيرى بين مردم از جانب خود آنها و مستند به اختيار انسانها است دو نوع فضيلت و برترى كه بعضى از انبيا(ع) بر بعض ديگر دارند اقوال مختلف در باره اينكه در آيه مراد از پيامبرى كه خدا با او سخن گفته كيست؟ اختلاف ديگر در معناى رفع بعضهم درجات و مراد از بعض در آن گفتارى پيرامون تكلم خداى تعالى ويژگيهاى انبياء(ع) و اخبارى كه ايشان آوردهاند امور حقيقيه هستند و در بيان حقائق الهيه مجاز گويى نشده است حقيقت كلام و تعريف آن در عرف بنى آدم در قرآن كريم تكلم به معناى معهود بين ما از خدا نفى و حقيقت معناى تكلم در باره خداى سبحان اثبات شده است تكلم خداى تعالى مانند خلقت، احيا، اماته، رزق و هدايت از افعال زمانى خداوند است موارد استعمال لفظ قول در قرآن مجيد قول خدا در تكوينيات عبارتست از خود موجودات تكوينى قول خداوند در غير تكوينيات و قول خدا با ملائكه و شيطان و كلام خود فرشتگان با يكديگر چگونه است؟ الفاظ ديگرى در قرآن كه به معناى قول و كلام نزديك مىباشد بيان حقيقى بودن استعمال لفظ كلام و قول در غير موارد بشرى دادن بينات و تاييد به روح القدس در باره حضرت عيسى(ع) به نحوى خاص است سر پيچى كردن از انفاق كفر و ظلم است بحث روايتى(در ذيل آيات گذشته، وقوع اختلاف بعد از رسول خدا(ص) و رواياتى در باره تكليم خدا) بحث فلسفى(در باره حقيقت كلام و مصاديق آن و بيان فلسفى متكلم بودن خداوند) وجه تسميه علم كلام و اشاره به اختلاف اشاعره و معتزله در باره قديم يا حادث بودن كلام خدا نزاع اشاعره و معتزله پايه و اساسى ندارد [سوره البقرة(2): آيه 255] ترجمه آيه بيان آيه اقسام سه گانه زندگانى در آيات قرآنى اوصاف زندگى دنيا در قرآن و اشاره به حيات جاودانى آخرت حيات حقيقى حيات واجب الوجود است كه بالذات فنا ناپذير است معناى قيوم تاثير علل و اسباب طبيعى به اذن و تاثير و تصرف خدا منتهى مىگردد حد شفاعت هم با شفاعت زبانى منطبق است و هم با سلبيت تكوينى احاطه خداى تعالى بر آنچه كه با شفيعان حاضر است و آنچه از آنها غايب است علم، هر چه هست از خدا است هم چنان كه قوت و عزت و حيات منحصر در خدا است مراد از كرسى و وسعت كرسى خداوند در وسع كرسيه... بحث روايتى رواياتى در فضيلت و اهميت آية الكرسى مراد از كرسى عرش و نسبت آن با كرسى [سوره البقرة(2): آيات 256 تا 257] ترجمه آيات بيان آيات معناى رشد و غى و فرق آن دو با هدايت و ضلالت نفى اكراه و اجبار در دين علت اينكه در دين اكراه نيست دلالت آيه شريفه بر اينكه اسلام دين شمشير و خون و اكراه و اجبار نيست آيه لا إكراه في الدين... با آيات وجوب جهاد و قتال نسخ نشده است معناى طاغوت و موارد استعمال آن چند قول در باره مراد از ظلمت و نور و اخراج از ظلمت به نور و بعكس بحث روايتى(در شان نزول آيه لا إكراه في الدين و روايتى در باره مراد از ظلمات و نور در آيه). [سوره البقرة(2): آيات 258 تا 260] ترجمه آيات بيان آيات منشأ اعتقاد به رب النوعها و پرستش بتها ادعاى ربوبيت سلاطين و حاكمان خود كامه با سوء استفاده از اعتقادات باطل عوام محاجه و مشاجره ابراهيم عليه السلام با نمرود، پادشاه زمان كه مدعى الوهيت بوده دفع يك توهم در باره جمله خدا به او(نمرود) ملك و دولت داد توضيح احتجاجات ابراهيم(ع) و تناسب آنها با عوام فريبىهاى نمرود و انحطاط فكرى مردم آن زمان ستمكارى علت محروميت از هدايت است گفتارى در باره اين كه احسان وسيله هدايت، و ظلم باعث گمراهى است با اينكه خداوند همه موجودات را بسوى كمال هدايت كرده چرا ظالم از اين هدايت محروم است؟ در امور اعتبارى و تكوينى از هر امرى آثار خودش بروز مىكند حق، مرگ و تزلزلى ندارد و باطل نيز ثبات و بقايى ندارد هر چند صباحى امر بر افرادى مشتبه شود بيان آيات دلالت بر هدايت كردن خدا و مراتب سه گانه هدايت در آيات مورد بحث سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه مراد از موت در فاماته الله بيهوشى است. و رد آن شرح قصه: پيامبرى كه خدا او را ميراند و سپس زنده كرد و توضيح جوانب آن و پاسخ به اشكالاتى كه به نظر ميرسد بيان آيات پيامبرى كه بعد از مرگ زنده شد، بعد از زنده شدن به صحت علم قبلى خود پى برد نه اينكه جاهل بود و علم پيدا كرد مراد ابراهيم(ع) از سؤال از چگونگى زنده كردن مردگان ارنى كيف تحيى الموتى گفته برخى از مفسرين مبنى بر اينكه ابراهيم(ع) درخواست علم به كيفيت احيا را نموده نه ديدن آن را بى اعتبارى آن نظريه و پاسخ به دلائل پنجگانه آن سؤال خداوند از ابراهيم(ع) و جواب ابراهيم: قال أ و لم تؤمن؟ قال بلى... وجود خطورات نفسانى موهوم و منافى عقائد يقينى منافاتى با ايمان و تصديق ندارد در مشاهده و حس اثرى هست كه علم آن اثر را ندارد نكاتى كه در پاسخ خداوند به درخواست ابراهيم وجود دارد بحث روايتى(در ذيل آيات محاجه ابراهيم(ع) و درخواست او از خداى تعالى و پاسخ حضرت حق به او...) [سوره البقرة(2): آيات 261 تا 274] ترجمه آيات بيان آيات گفتارى پيرامون انفاق تعديل ثروتها، كم كردن فاصله طبقاتى، ايجاد برادرى بين مسلمين و... علل و اهداف تاكيد شديد نسبت به انفاق است از بين رفتن انفاق و شيوع ربا در بين مردم بزرگترين عامل فساد اجتماعى كنونى در جهان غرب است توضيحى در مورد امثال و چگونگى تمثيلات قرآن كريم فوائد و آثار اجتماعى انفاق به قصد تحصيل رضاى خدا آثار سوء و مضرات انفاق بدون قصد كسب رضاى خدا رد كردن سائل با زبان خوش و گذشت از بدى او، از صدقه و انفاق همراه با منت و آزار بهتر است ريا كارى در هر عمل مستلزم نداشتن ايمان به خدا و روز جزا در آن عمل است معناى ابتغاء مرضات الله و وجوهى كه در معناى تثبيت نفس ذكر شده و بيان وجه صحيح در معناى آن تشبيه و تمثيل انفاق خالص و انفاق توأم با من و اذى كيفيت مالى كه بايد انفاق بشود ترس از فقر بر اثر انفاق اموال طيب و دلپسند، وسوسه شيطانى است خود دارى از انفاق مال طيب باعث كفر به خدا، اتلاف نفوس، هتك اعراض، رواج جنايت و فحشا است معناى حكمت چند نكته كه جمله و ما للظالمين من أنصار بر آنها دلالت دارد ترك انفاق از گناهان كبيره است و چون حق الناس است كفاره و توبه پذير نيست آثار و نتايج انفاق علنى و مزيت و فضيلت انفاق پنهانى مؤمنين تا آنجا كه ميتوانند تظاهر به فقر نمىنمايند و دست سؤال دراز نمىكنند بحث روايتى(در ذيل آيات انفاق) در معناى اينكه خداوند به هر كه بخواهد چند برابر اجر مىدهد هر عملى كه مورد رضايت خدا باشد و براى خدا انجام شود فى سبيل الله است و هر نفقهاى در راه خدا صدقه مىباشد معناى حكمت و روايتى در بيان اهميت و منزلت عقل انسان بهتر است واجبات، علنى، و مستحبات، پنهانى انجام گيرند رواياتى در مورد اينكه آيه: الذين ينفقون أموالهم... در باره امير المؤمنين على عليه السلام نازل شده است. [سوره البقرة(2): آيات 275 تا 281] ترجمه آيات بيان آيات بررسى آيات تحريم ربا در اسلام در باره هيچ يك از گناهان مانند ربا خوارى و حكومت دشمنان دين بر جامعه اسلامى سخت گيرى و تشديد نشده است معناى مخبط شدن انسان و منحرف شدن او از راه مستقيم و نظام عقلايى زندگى توضيح اينكه ربا خوارى، مخبط و خارج از نظام صحيح زندگى است استدلالى قوى و بجا عليه ربا خواران با استفاده از سخن خودشان، در آيه شريفه پنج نكته در آيه: الذين يأكلون الربا... آيه شريفه دلالت دارد بر اينكه بعضى از ديوانگىها در اثر مس شيطان رخ مىدهد سخن بعضى از مفسرين مبنى بر عدم امكان ديوانه شدن با مس شيطان بيان نادرستى آن سخن و رد دلائل آن نادرستى گفته برخى از مفسرين كه گفتهاند تشبيه ربا خوار به جن زده بيان حال ربا خواران در روز قيامت است سخن صاحب المنار در رد نظر آن مفسران به خطا رفتن صاحب المنار در بيان معناى تشبيهى كه در آيه شده است وجه تشبيه بيع به ربا، نه بالعكس، در سخن ربا خواران: قالوا إنما البيع مثل الربا حرمت ربا و حليت بيع و ساير احكام الهى تابع مصالح و مفاسد مىباشد جمله: فمن جاءه موعظة من ربه... در باره همه اعمال زشت قبل از ايمان و توبه است و شامل همه مسلمين در تمام اعصار مىباشد معناى جمله: و من عاد و پاسخ به معتزله كه براى ادعاى جاودانگى هر مرتكب كبيره در آتش به اين جمله استناد كردهاند معناى جمله: يمحق الله الربا و يربي الصدقات - خدا ربا را نابود مىكند و صدقات را نمو و زيادت مىدهد دو نكته در بيان آثار گناهان و زشتىها در فرد و اجتماع و آثار شوم و ربا خوارى در عصر حاضر بيان ضعف چند قول كه در تفسير جمله: يمحق الله الربا و يربي الصدقات گفته شده است معناى جنگيدن ربا خوار با خدا و رسول(ص) و جنگيدن خدا و رسول با ربا خوار بحث روايتى(شامل رواياتى در ذيل آيات مربوط به ربا) بحث علمى(تحليل علمى ربا و مفاسد اجتماعى و اقتصادى آن با اشارهاى به: تاريخچه ملكيت، قيمت گذارى، پول، معاملات...) بحث علمى ديگر(گفتار غزالى پيرامون طلا و نقره(درهم و دينار) و معاملات ربوى در آنهااشكالاتى بر نظريات غزالى در باره طلا و نقره و مساله ربا [سوره البقرة(2): آيات 282 تا 283] ترجمه آيات بيان آيات بيان و توضيح دو آيه شريفه مربوط به احكام قرض و رهن استفاده نادرستى كه از جمله اتقوا الله و يعلمكم الله شده است [سوره البقرة(2): آيه 284] ترجمه آيه بيان آيه توضيح معناى: و إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه و بيان اينكه خداوند انسانها را به جهت احوال و ملكات نفسانى منشا اعمال محاسبه مىكند اقوال نادرستى كه در تفسير آيه: إن تبدوا ما في أنفسكم... گفته شده است بحث روايتى (روايات مختلف و معارضى كه در باره نسخ يا عدم نسخ آيه: ان تبدوا... آمده است نقد روايات مذكوره و اثبات بطلان قول به منسوخ شدن آيه كريمه ان تبدو... [سوره البقرة(2): آيات 285 تا 286] ترجمه آيات بيان آيات توضيح معنايى كه اين دو آيه در صدد بيان آن هستند اين آيات در مقام نسخ آيه قبل نيستند يكى از زيباترين سبكهاى قرآنى(نقل قول بدون آدمى كلمه گفت يا گفتند) حق خدا بر بندگان و حق بندگان بر خداى سبحان تكليف نكردن به آنچه كه در قدرت و اختيار انسان نيست سنت خداوند در بين بندگان است خطا و نسيان از اختيار آدمى خارج است ولى مقدمات خطا و نسيان اختيارى است دعوت عمومى بسوى دين توحيد و جهاد در راه اعلاى آن، اولين وظيفه مؤمنين بعد از ايمان و اظهار عبوديت حق است
لطفا منتظر باشید ...
