ترجمه تفسیر المیزان جلد 2

‌صفحه‌ى 113

ناراحت مى‏شود)، كلمه (و يا) را كه مفيدتر ديد است به كار برد، براى اين بود كه بفهماند مراد از ناراحتى سر، ناراحتى غير از سر درد و بيمارى است، بلكه ناراحتى از ناحيه حشرات است، پس عبارت (أَذىً مِنْ رَأْسِهِ) كنايه است از متاذى شدن از حشرات از قبيل شپش كه در سر مى‏افتد.

پس اين دو امر يعنى ناراحتى از شپش و يا سر درد، تراشيدن سر را جايز مى‏كند، اما با فديه به يكى از سه خصلت، اول روزه، دوم صدقه، و سوم نسك.

و در روايات وارد شده كه روزه نامبرده سه روز است، و مراد از صدقه سير كردن شش نفر مسكين، و مراد از نسك قربانى كردن يك گوسفند است.

" فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ" حرف (فا) بر سر جمله آن را متفرع بر احصار مى‏كند و معنايش اين است كه چون از مرض و دشمن و يا موانع ديگر ايمن شديد، پس هر كس تمتع ببرد به وسيله عمره تا حج يعنى با عمره عمل عبادت خود را ختم كند، و تا مدتى محل شود تا دوباره براى حج احرام بپوشد مى‏تواند اين كار را بكند، و در آن هديى آسان با خود ببرد.

بنا بر اين حرف (با) در كلمه (بالعمرة) باى سببيت است، و سببيت عمره براى تمتع و بهره‏گيرى، بدين جهت است كه در حال احرام نمى‏توانست از زنان و شكار و امثال آن بهره‏مند شود مگر آنكه از احرام درآيد، و تمتع آدمى را از احرام بيرون مى‏آورد.

" فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ ..."

از ظاهر آيه بر مى‏آيد كه هدى نسكى است على حده، نه اينكه جبران اين باشد كه شخص متمتع نتوانسته و يا نخواسته احرام براى حج را از ميقات ببندد، و لا جرم از شهر مكه براى حج احرام بسته است، براى اينكه جبران بودن هدى احتياج به مئونه‏اى زايد دارد، تا انسان آن را از آيه شريفه بفهمد، و خلاصه عبارت مورد بحث را هر كس ببيند، مى‏فهمد كه هدى عبادتى است مستقل، نه جبران چيزى كه فوت شده.

حال اگر بگويى جمله:" فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ ..." به خاطر حرف (فا) نتيجه جمله: (فَمَنْ تَمَتَّعَ ...) است، و مترتب بر آن است، همانطور كه جزاء شرط در جمله: (اگر به منزل ما بيايى از تو پذيرايى مى‏كنم) مترتب بر شرط (اگر) است و اين ترتب به ما مى‏فهماند كه آوردن هدى كفاره و جبران تمتع و استراحتى است كه بعد از عمره تمتع و قبل از حج آن مى‏كند، علاوه بر اينكه وقتى فعل شرط خود كلمه تمتع است (هر كس تمتع كند بايد چنين و چنان كند)، مى‏فهميم كه هدى در ازاى تمتعى قرار گرفته كه گفتيم نوعى تسهيل شرعى و تخفيف است، پس هدى جبران اين تخفيف مى‏شود نه عبادتى جداگانه.