ترجمه تفسیر المیزان جلد 2

‌صفحه‌ى 471

روشن سازد.

و بنا بر اين صدر آيه، در صدد بيان اين معنا است كه مقام رسالت، هر چند مشترك در ميان همه رسولان(ع) است، و مقامى است كه خيرات و بركات را به سوى بشر سرازير مى‏كند، و كمال سعادت و درجات نزديكى به خدا از قبيل هم كلامى با خدا و دارا شدن معجزات و مؤيد شدن به روح القدس از اين سرچشمه زلال مى‏جوشد، ليكن با همه اين بركات، باعث نمى‏شود كه جنگ و خونريزى را از ميان بشر براندازد، چون اين رنج و مصيبت مستند به اختلاف خود مردم است.

و به عبارت ديگر حاصل معناى آيه اين است كه: شرافت و فضيلتى كه مقام رسالت دارد، براى اين است كه هر خير و بركتى كه در بعضى از انسانهاى عادى به كندى رشد مى‏كند، و در بعضى ديگر به كلى ريشه‏كن مى‏گردد، در مقام رسالت به سرعت رشد و نمو مى‏كند، از هر سو و از هر جهت كه به اين مقام نزديك شوى، چه از جهت تقوا، چه از ناحيه علم و يا ايمان و يا فضائل نفسانى، از قبيل:" شجاعت"،" سخاوت"،" تواضع"،" مهر" و امثال آن، حد اعلاى آن را خواهى ديد و به مراحل جديدى برخورد خواهى كرد، ليكن با همه ارزش و نورى كه دارد، و با اينكه معجزاتى روشن از آن سر مى‏زند، نمى‏تواند اختلاف مردم را كه ناشى از كفر و ايمان است بر طرف سازد، زيرا اين خود مردم هستند كه به اختيار خود يا به سوى ايمان و يا به طرف كفر گرائيده، اختلاف پديد مى‏آورند.

[اختلاف و درگيرى بين مردم از جانب خود آنها و مستند به اختيار انسانها است‏]

پس اين اختلاف، مستند به خود مردم است، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر مى‏فرمايد:" إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ" «1» بيان مفصل اين معنا، در تفسير آيه:" كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً"، «2» گذشت.

و اگر خدا مى‏خواست، مى‏توانست تكوينا از اين درگيرى‏ها و جنگها جلوگيرى كند، (و مثلا آن كس و يا كسانى كه آتش افروزى مى‏كنند هلاك سازد)، و ليكن از آنجا كه اين اختلاف مستند به او نيست بلكه مستند به خود مردم است و سنت الهى كه سنت سببيت و مسبب بودن بين موجودات عالم است، همواره جارى است، و يكى از علل درگيرى و جنگ، اختلاف است، (مردمى كه مى‏دانند اختلاف به جنگ منتهى مى‏شود، بايد از آن دورى‏

_______________

(1) همانا دين پسنديده در نزد خداوند تنها اسلام است و اهل كتاب در آن راه اختلاف نپيمودند مگر بعد از آنكه آياتى روشن ديدند و آن را ناديده گرفته و به دنبال ستمكارى خود رفتند." سوره آل عمران، آيه 19"

(2) سوره بقره، آيه 213