ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

مصيبت و رزيت و سليقه كه اينها نيز احتياجى به موصوف ندارند، لازم نيست بگوئيم:" حادثه مصيبت" و" پيشامد رزيت" (ناراحت كننده) و" رأيى سليقه" رأيى كه منشا آن قريحه باشد نه الهام گيرى و تعلم از ديگران بلكه به حادثه مى‏گوئيم مصيبت، و به پيش آمد مى‏گوئيم رزيه و به رأى آن چنانى مى‏گوئيم سليقه.

و وزن فعيل دلالت دارد بر انباشته شدن حادثه و استقرار آن و بنا بر اين كلمه" خطيئه" به معناى عملى است كه خطا در آن انباشته شده و استقرار يافته، و خطا آن فعلى است كه بدون قصد از انسان سرزده باشد، مانند قتل خطا.

همه اينها كه گفته شد به حسب اصل لغت بود، و اما بر حسب استعمال بايد دانست كه معناى كلمه خطا را توسعه دادند، و به عنوان مجاز هر عملى كه نمى‏بايست انجام شود را از مصاديق خطا شمردند، و هر عملى و يا اثر عملى كه از آدمى بدون قصد سر زده باشد، خطيئه خوانده‏اند- و معلوم است كه چنين عملى معصيت شمرده نمى‏شود، و همچنين هر عملى كه انجام دادنش سزاوار نباشد را خطيئه ناميدند. هر چند كه با قصد انجام شود- و معلوم است كه به اين اعتبار آن عمل را معصيت و يا وبال معصيت مى‏نامند.

و اما خداى سبحان از آنجا كه در جمله:" وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً" خطيئه را به كسب نسبت داده، مرادش از اين كلمه همان معصيت است يعنى انجام دادن عملى كه مى‏داند نبايد انجام داد.

پس مراد از خطيئه در آيه شريفه، آن عملى است كه با قصد و عمد انجام شود، هر چند كه وضع آن عمل وضعى باشد كه جا دارد كسى قصد انجام آن را نكند.

در تفسير آيه:" قُلْ فِيهِما إِثْمٌ" «1» گفتيم: كلمه" اثم" به معناى عملى است كه با وبال خود انسان را از خيرهاى بسيارى محروم بسازد، مانند شرب خمر، و قمار، و سرقت، از كارهايى كه هيچ انسانى آن را به منظور به دست آوردن خيرات زندگى انجام نمى‏دهد، و بر عكس موجب انحطاط اجتماعى و سقوط آدمى از وزن اجتماعى و سلب اعتماد و وثوق جامعه از آدمى مى‏شود.

و بنا بر اين پس اجتماع هر دو كلمه" خطيئه" و" اثم" به نحو ترديد و نسبت دادن هر دو به كسب در جمله:" وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ..." ايجاب مى‏كند كه هر يك از آن دو معناى خاص خود را بدهد، و آيه شريفه- و خدا داناتر است- به اين معنا باشد: هر كس معصيتى كند كه‏

(1)" سوره بقره، آيه 219".