ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

وبال آن از مورد خودش تجاوز نكند چون ترك واجبات يا فعل بعضى از محرمات چون ترك روزه، خوردن خون و نيز هر كس معصيتى كند كه وبال آن استمرار دارد، مانند قتل نفس بدون حق و مانند سرقت، و آن گاه معصيت خود را به بى گناهى تهمت بزند، بهتانى و اثمى آشكار را مرتكب شده است.

در اين آيه شريفه دو استعاره لطيف بكار رفته است: اول اينكه تهمت زدن را" رمى" خوانده، و رمى به معناى انداختن تير به طرف دشمن، و يا به طرف شكار است. دوم اينكه تن در دادن به اين عمل زشت و قبول و زر و وبال بهتان را تحمل و يا به عبارتى احتمال خوانده.

كانه تهمت زننده كه بى گناهى را متهم مى‏كند، مثل كسى مى‏ماند كه شخصى را بدون اطلاع ترور كند و به نامردى از پاى در آورد، و چنين عملى بار سنگينى به دوش او مى‏گذارد كه او را از هر خيرى در تمامى زندگى‏اش باز دارد، و محروم سازد و هرگز از دوش او نيفتد.

و از آنچه گذشت اين معنا روشن شد كه چرا تعبير از معصيت در آيات كريمه مختلف است، يك جا آن را" اثم" خوانده، جايى ديگر" خطيئه" ناميده يك جا" سوء"، و جايى ديگر" ظلم"، يك جا" خيانت" و جايى ديگر" ضلالت" خوانده و روشن شد كه هر يك از اين الفاظ معنايى دارد. كه مناسب با محلى است كه در آنجا استعمال شده است.

" وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ ..."

سياق آيات دلالت دارد بر اينكه مراد از كلمه" همت" (تصميم مى‏گرفتند، تو پيامبر را گمراه كنند) اين است كه تصميم مى‏گرفتند آن جناب را راضى كنند به اينكه از همان افرادى كه در ابتداى آيات به عنوان خائنين نامبرده شدند دفاع كند، و بنا بر اين مراد از اين طايفه نيز همان كسانى است كه خداى سبحان روى سخن به آنان بر گردانيد و فرمود:" ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ جادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ...".

و قهرا اين طايفه با قوم و خويش ابى طعمه تطبيق مى‏شود كه روايتش به زودى مى‏آيد.

ان شاء اللَّه و اما اينكه فرمود:" و گمراه نمى‏كنند مگر خودشان را" مراد از اين گمراهى به قرينه اينكه بعد از آن فرموده:" وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‏ءٍ ..." (و هيچگونه ضررى به تو نمى‏رسانند) نوعى گمراهى است كه از خود آنان به ديگران تجاوز نمى‏كند.

پس خود آنها در اين تصميمى كه گرفته‏اند گمراهند براى اينكه تصميمشان عين معصيت است و هر معصيتى ضلالت است.

البته براى اين گفتار معناى ديگرى هست كه ما در بحثى كه پيرامون آيه:" وَ ما يُضِلُّونَ‏