ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

است؟ با اينكه خودش در معرفى خود فرموده:" وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ" «1»، و نيز فرموده:" وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْ‏ءٍ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ إِنَّهُ كانَ عَلِيماً قَدِيراً" «2».

پس خداى تعالى مقهور چيزى نمى‏شود و چيزى او را در آنچه از خلقش و در بندگانش اراده كند عاجز نمى‏سازد.

بنا بر اين هر نعمتى در عالم وجود حسنه و خوب است، چون منسوب به خداى تعالى است و ساخته او است، هم چنان كه هر سيئه، هر بدى و بلائى نيز (هر چند كه از نظر نسبتى كه بين موجودات برقرار است منسوب به خداوند تبارك و تعالى است) سيئه و بد است و اين آن حقيقتى است كه آيه مورد بحث آن را افاده نموده مى‏فرمايد:" وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِكَ، قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا يَكادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً" «3» و در جاى ديگر مى‏فرمايد:" فَإِذا جاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قالُوا لَنا هذِهِ، وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسى‏ وَ مَنْ مَعَهُ أَلا إِنَّما طائِرُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ" «4» و از اين قبيل آيات ديگر.

اين از جهت" حسنه" و اما از جهت" سيئة" قرآن كريم سيئه و بلاهاى انسانها را به خود انسانها نسبت مى‏دهد، در سوره مورد بحث مى‏فرمايد:" ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ، وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ" «5» و در سوره شورى مى‏فرمايد:" وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ، وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ" «6».

و نيز در سوره انفال مى‏فرمايد:" ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَها عَلى‏ قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ" «7».

(1) او قاهر و مسلط و ما فوق همه بندگان خويش است." سوره انعام، آيه 18".

(2) خداى تعالى چنان نيست كه او را عاجز كند چيزى از اشيايى كه در آسمانها و يا زمين است چون او عليم و قدير است." سوره فاطر، آيه 44".

(3)" سوره نساء، آيه 78".

(4)" سوره اعراف، آيه 131 ترجمه آن گذشت"

(5) آنچه خوبى به تو برسد از خدا است و آنچه بدى به تو برسد از ناحيه خودت مى‏باشد." سوره نساء، آيه 79".

(6) آنچه از مصائب كه به شما برسد به خاطر اعمالى است كه خود كرده‏ايد، تازه خداى تعالى از آثار شوم بسيارى از اعمال شما جلوگيرى مى‏كند." سوره شورى، آيه 30".

(7) و اين به آن جهت است كه خداى تعالى چنان نبوده و نيست كه نعمتى را كه به مردم داده پس بگيريد و دگرگونه سازد مگر زمانى كه خود مردم خويشتن را تغيير دهند." سوره انفال، آيه 53".