وجه اينكه از خدايان دروغين به" اناث" تعبير شده‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

معنايش اين است كه آهن نرم و چكش پذير شد. و چون گفته شود:" انث المكان" معنايش اين است كه فلان زمين خيلى زود سرسبز شد و يا قابل كشت شد. پس از اين موارد استعمال مى‏فهميم يك جهت در همه موارد استعمال اين ماده هست و آن عبارت است از انفعال و نرمى و تاثر پذيرى و اگر جنس ماده از هر حيوان را نيز انثى خوانده‏اند از اين باب است. و اگر بت‏پرستان، بت‏ها و هر معبود ديگر خود را اناث خوانده‏اند، به قول بعضى‏ها بدين جهت است كه به زعم آنان بت‏ها و معبودها تاثر پذير و منفعل است و خودش فاعل و اثر بخش نيست و هيچ خواسته‏اى از خواسته‏هاى پرستندگان خود را بر نمى‏آورند و در جاى ديگر قرآن همين معنا را براى" اناث" بودن بت‏ها آورده و فرموده:" إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ" «1» و باز در جاى ديگر فرموده:" وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لا يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَ هُمْ يُخْلَقُونَ وَ لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ لا يَمْلِكُونَ مَوْتاً وَ لا حَياةً وَ لا نُشُوراً" «2» بنا بر اين روشن مى‏شود كه مراد از انوثت بتها همين است كه اين دو آيه خاطرنشان كردند، يعنى اينكه فقط انفعال مى‏پذيرند و فعل ندارند و اين خود خاصيت مخلوق در مقايسه با خالق او تبارك و تعالى است. «3»

وجه اينكه از خدايان دروغين به" اناث" تعبير شده‏

و اين وجه در اينكه چرا خدايان دروغين را اناث خوانده، بهتر از وجهى است كه ديگران‏

(1) محققا خدايان دروغينى كه شما آنها را به جاى خدا عبادت مى‏كنيد هرگز نمى‏توانند پشه‏اى بيافرينند هر چند همه آنها دست به دست هم دهند و حتى اگر يك پشه به آنها حمله‏ور شود و چيزى از آنها بربايد نمى‏توانند آن چيز را از آن پشه باز پس بگيرند. آرى طالب و مطلوب، پرستنده و معبود هر دو ناتوانند (و اين بدان جهت است كه) خدا را آن چنان كه بايد تصور نكردند و نفهميدند كه خداى تعالى قوى و شكست ناپذير است." سوره حج، آيه 74"

(2) به جاى خداى تعالى خدايانى ديگر گرفتند كه هيچ چيز را نيافريده‏اند، بلكه خود آفريده خداى تعالى‏اند خدايانى گرفتند كه نه مالك نفع و ضرر خويشند و نه مالك مرگ و زندگى و معاد خود." سوره فرقان، آيه 3".

(3) (و خدايان مشركين چه بت‏ها و چه فرعون‏ها و چه فرشتگان و چه جنيان هر چه باشند در مقايسه با خالق تعالى چيزى به جز انفعال و تاثير ندارند، اما بت‏هاى سنگى و فلزى و چوبى كه واضح است چون هيچ حركتى ندارند. و اما امثال فراعنه و ديگران، هر چند كه جاندار هستند و جنب و جوشى دارند ولى در مقايسه با خداى تعالى جنب و جوششان هم از آن حضرت است و هيچ موجودى در فعلش و اثرش مستقل از خداى تعالى نيست" مترجم").