ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

و از اين آيات استفاده مى‏شود كه سهام مردان از سهام زنان بيشتر است.

" يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ، إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ ..."

در سابق معناى" استفتاء" و" افتاء" و معناى" كلاله" گذشت.

و اينكه فرموده:" لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ" از ظاهرش بر مى‏آيد كه مراد از ولد اعم از مرد و زن (پسر و دختر) است، چون كلمه" ولد" وقتى مطلق ذكر شود شامل هر دو طائفه مى‏شود.

و در مجمع البيان گفته: بنا بر اين معناى اين جمله اين است كه كسى از دنيا برود، و فرزند و پدر نداشته باشد، و اگر پدر را هم در تقدير گرفتيم به دليل اجماع بود، اين بود گفتار صاحب مجمع «1»، و اگر يكى از پدر و يا مادر وجود داشته باشد هرگز آيه شريفه سهم او را ناگفته نمى‏گذاشت، پس معلوم مى‏شود فرض آيه شريفه در جايى است كه مرده نه پدرى از خود به جاى گذاشته و نه مادرى.

و اينكه فرمود:" وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ"، بيانگر دو سهم است، يكى سهم خواهر از برادر مرده‏اش، و ديگرى سهم برادر از خواهر مرده‏اش، و از اينجا روشن مى‏شود كه سهم خواهر از خواهر و سهم برادر از برادر چقدر است، چون اگر اين دو فرض اخير سهم و فريضه جداگانه‏اى مى‏داشتند، در آيه شريفه بيان مى‏كرد.

علاوه بر اينكه جمله:" وَ هُوَ يَرِثُها" در معناى اين است كه فرموده باشد اگر قضيه به عكس شد، يعنى زنى از دنيا رفت و اولاد نداشت و تنها برادر يا خواهرى داشت، همه ارث او را مى‏برد، از اين هم كه بگذريم در جمله:" فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ، وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ"،" حظ" دو انثى همان حظ دو خواهر است، و سهم اخوه در اين دو صورت مقيد نشده به اينكه ميت مرد باشد يا زن، پس مرد بودن ميت و زن بودنش دخالتى در سهام ندارد.

و چيزى كه در آيه شريفه به آن تصريح شده چهار صورت است، يكى سهم خواهرى است كه تنها وارث ميت باشد، دوم سهم برادرى كه او نيز تنها وارث باشد، سوم سهم دو خواهر، و چهارم سهم خواهر و برادرى كه هر دو طائفه وارث ميت باشند، و حكم بقيه فرضيه‏هايى كه هست از اين چهار فرض معلوم مى‏شود، نظير موردى كه ميت تنها دو برادر داشته باشد، كه آن دو برادر همه اموال او را ارث مى‏برند، و بين خود بطور مساوى تقسيم مى‏كنند، اين حكم را از صورت دوم استفاده مى‏كنيم، كه فرمود اگر وارث يك برادر باشد همه اموال را مى‏برد.

(1) مجمع البيان، ج 3 ص 149.