ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

چوبها را به كار مى‏زدند، تا بفهمند اين كار خوب است يا بد، خيرى در آن هست يا نه و اضافه كرده‏اند كه اين رسم در جاهليت دائر بوده، و خود نوعى فال زدن به شمار مى‏رفته. و در بحث روايتى آينده شرح بيشترش مى‏آيد.

اين وجه درستى نيست، زيرا با سياق آيه نمى‏سازد، و نمى‏شود آيه را حمل بر چنان معنايى كرد، زيرا آيه شريفه كه در مقام شمردن خوردنيهاى حرام است، و قبلا هم در جمله:

" إِلَّا ما يُتْلى‏ عَلَيْكُمْ" به آن اشاره شده بود، ده نوع از محرمات را بر مى‏شمارد 1- ميته 2- خون 3- گوشت خوك 4- حيوانى كه براى غير خدا ذبح شود 5- منخنقه 6- موقوذه 7- مترديه 8- نطيحه 9- ما اكل السبع 10- ما ذبح على النصب، بعد از شمردن اينها استقسام به ازلام را يادآور مى‏شود كه به دو معنا مى‏آيد، به معناى تقسيم گوشت از راه قمار و به معناى استخاره و فال زدن، با اين حال چگونه ممكن است كسى با اين همه قرائن پشت سر هم، و با اين سياق در تعيين اينكه كدام معنا منظور است شك كند و آيا عارف به اسلوب كلام اجازه چنين شكى بخود مى‏دهد. نظير اين جريان در كلمه عمره است هم به معناى عمارت مى‏آيد، و هم به معناى زيارت خانه خدا، حال اگر اين كلمه با كلمه خانه خدا استعمال شود، ديگر معناى اول كه مساله عمارت باشد به ذهن نمى‏رسد، و امثال اينگونه كلمات زياد است.

" ذلِكُمْ فِسْقٌ" احتمال دارد كلمه" ذلكم" اشاره باشد به همه كارهايى كه قبلا ذكر شده بود، و احتمال دارد اسم اشاره ذلك اشاره باشد به دو تاى اخير چون جمله:" إِلَّا ما ذَكَّيْتُمْ" فاصله شده بين آن دو، و بقيه و احتمال هم دارد كه تنها اشاره به آخرى باشد، و بعيد نيست معتدل‏تر از همه وجه ميانى باشد." الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ، فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ" امر اين آيه شريفه در قرار گرفتنش در اين جاى خاص و سپس دلالتش بر معنا، عجيب است، براى اينكه اگر در صدر آيه يعنى جمله:" حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ ... ذلِكُمْ فِسْقٌ" دقت كنى، و آن گاه ذيل آن را بر آن اضافه نمايى كه مى‏فرمايد:" فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ" خواهى ديد كه آن صدر براى خود كلامى است تام، و اصلا در افاده معنا هيچ حاجتى و توقفى بر آيه:" الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ ..." ندارد، و جان كلام اينكه از اين راهى كه گفتيم به خوبى متوجه مى‏شوى كه آيه شريفه آيه‏اى است كامل، همانطور كه آيات سوره‏هاى انعام و نحل و بقره كه بيانگر محرمات از خوردنيها قبلا نازل شده بودند، در إفاده معنايش مستقل و كامل بودند، در سوره بقره مى‏فرمود:" إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ، فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ