ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

سه انگشت را جمع كرد، و با آنها پى در پى به سينه من مى‏زد، و مى‏فرمود: اى وابصه از اين قلبت بپرس، از اين قلبت بپرس، بر و خوبى هر آن چيزى است كه قلب تو نسبت به آن آرامش يابد، بر آن چيزى است كه نفس تو بدان آرامش يابد، و گناه آن عملى است كه در دل اضطراب و نگرانى ايجاد كند، هر چند كه مردم يكى پس از ديگرى حكم به درستى آن عمل كنند. «1»

و در همان كتاب است كه احمد، و عبد بن حميد، و ابن حبان، و طبرانى، و حاكم (وى حديث را صحيح دانسته)، و بيهقى از ابى امامه روايت كرده‏اند كه گفت: مردى از رسول خدا (ص) پرسيد اثم- گناه- چيست؟ فرمود: خيالهاى باطلى كه به دل وارد مى‏شود، پرسيد: حال بفرما ايمان چيست؟ فرمود: اينكه آدمى از كار زشتش بدش آيد، و كار نيكش خرسندش سازد، و كسى كه چنين است از مؤمنين است. «2»

و در همان كتابست كه ابن ابى شيبه و احمد و بخارى در كتاب" الادب" و مسلم و ترمذى و حاكم و بيهقى در كتاب" الشعب" از نواس بن سمعان روايت آورده‏اند كه گفت:

شخصى از رسول خدا (ص) پرسيد:" بر" و" اثم" به چه معنا است؟ فرمود: بر به معناى حسن خلق، و اثم به معناى هر خيالى است كه در دلت وارد شود، خيالى كه اگر مرتكب شدى دوست دارى مردم آگاه نشوند، و اگر مردم خبردار شوند ناراحت شوى. «3»

مؤلف: اين روايات- بطورى كه ملاحظه مى‏كنيد- از آيه شريفه:" وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها" «4» خبر مى‏دهد، مؤيد اين روايات معنايى است كه ما در گذشته براى اثم كرديم.

و در مجمع البيان گفته: مفسرين در معناى جمله:" وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ" اختلاف كرده‏اند بعضى گفته‏اند: اين دستور به وسيله آيه:" فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ" نسخ شده، (نقل از اكثر مفسرين) بعضى ديگر گفته‏اند از اين سوره- يعنى سوره مائده- و از اين آيه هيچ حكمى نسخ نشده، براى اينكه مى‏دانيم كه بر مسلمانان جائز نبوده كه ابتداء با مشركين قتال كنند، مگر آنكه قبلا خود مشركين قتال را آغاز كرده باشند، آن گاه گفته است: اين قول از امام ابى جعفر (ع) روايت شده. «5»

(1 و 2 و 3) در المنثور، ج 2 ص 255.

(4) سوگند به نفس كه براستى خداى تعالى چقدر آن را بى عيب آفريده، و بديها و خوبيهايش را به آن الهام كرده، در نتيجه هر انسانى به وسيله اين الهام الهى، درك مى‏كند چه كارى فجور و گناه است، و چه كارى تقوا و خوب است." سوره شمس، آيه 8".

(5) مجمع البيان، ج 3 ص 155.