ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

همه احكام دينى كه قسمتى از آن طهارتهاى سه‏گانه است را تشريع بفرمايد.

از اينجا به روشنى به دست مى‏آيد كه بين دو غايت و نتيجه‏اى كه براى تشريع طهارتهاى سه‏گانه ذكر شده يعنى جمله:" ليطهركم" و جمله" لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ" فرق هست، و آن اين است كه جمله اول غايت تشريع طهارتهاى سه‏گانه به تنهايى را بيان مى‏كند، چون پاك شدن نتيجه اين سه دستور است، ولى جمله دوم نتيجه تشريع همه احكام را بيان مى‏كند، كه سه دستور مزبور تنها سهم خود را از آن دارند، يعنى از ميان همه احكام سه حكم و از ميان همه نعمت‏هاى دينى سه نعمتند، پس در حقيقت دو نتيجه نام برده يكى خصوصى است و ديگرى عمومى.

و بنا بر اين معناى آيه چنين مى‏شود:" خداى تعالى نمى‏خواهد بدون جهت بار شما را سنگين كند، بلكه مى‏خواهد با جعل طهارتهاى سه‏گانه دو كار كرده باشد، اول اينكه براى شما پاكيزگى را كه خاصيت خصوص اين سه دستور است حاصل كرده باشد، دوم اينكه نعمت عموميش را كه همان نعمت دين است با تشريع اين سه حكم تتميم كرده باشد، شايد شما خداى را بر نعمتش شكر كنيد و خداى تعالى شما را خالص براى خود بسازد" (دقت بفرمائيد).

" وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِي واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا" اين ميثاق همان ميثاقى است كه از آنان گرفته شده بر اينكه اسلام را بپذيرند، يعنى تسليم خداى تعالى باشند، شاهد اين مدعا اين است كه در جمله:" إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا ..."

يادآوريشان مى‏كند كه در چه زمانى چنين ميثاقى دادند آن زمانى بود كه گفتند:" سمعا و طاعة" گوش به فرمان و آماده اطاعتيم، چون اين سخن بدان جهت كه هيچ قيدى ندارد سمع مطلق و طاعت مطلق را مى‏رساند، و سمع و طاعت مطلق عبارت اخراى كلمه اسلام است، پس منظور از نعمت در جمله:" وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ" مواهب جميله‏اى است كه خداى تعالى در سايه اسلام به آنان داده، و اين بهترى حال روز بعد از اسلامشان نسبت به حال و وضع قبل از اسلامشان است، در دوران جاهليت امنيت و سلامتى و ثروت و صفاى دل نسبت به يكديگر و پاكى اعمال نداشتند، و در سايه اسلام صاحب همه اينها شدند، هم چنان كه نسبت به صفاى دل فرموده:" وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ كُنْتُمْ عَلى‏ شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها" «1».

(1) بياد آريد نعمتى را كه خداى تعالى بر شما ارزانى داشت، كه مردمى بوديد دشمن جان يكديگر، و خدا بين دلهايتان الفت برقرار كرد، و در سايه نعمت او برادران يكديگر شديد، و بر لبه پرتگاه آتش قرار داشتيد، شما را از آن پرتگاه نجات داد." سوره آل عمران، آيه 103".