ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

اينكه امتش به خدا استعانت جويند، و صبر پيشه سازند، و در اين باب قرآن كريم از آن جناب حكايت كرده كه به قوم خود فرمود:" اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ، وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ، وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، قالُوا أُوذِينا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنا وَ مِنْ بَعْدِ ما جِئْتَنا، قالَ عَسى‏ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ، وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ" «1».

و اين همان معنايى است كه آيه ديگرى آن را خاطرنشان ساخته و مى‏فرمايد:" وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكْنا فِيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى‏ عَلى‏ بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا" «2» چون اين آيه نيز دلالت دارد بر اينكه استيلاى بنى اسرائيل بر سرزمين مقدس و توطنشان در آن كلمه‏اى الهى و يا قضايى بدون هيچ قيد و شرط نبوده، بلكه قضايى بوده مشروط به اينكه بنى اسرائيل در برابر طاعت و ترك معصيت، و ناگواريهاى حوادث صبر كنند.

و اگر ما صبر در آيه شريفه را عموميت داديم و شامل هر سه قسم صبر نموديم بخاطر اين بود كه صبر در اين آيات مطلق آمده، و نيز به اين دليل بوده كه عزت در دوران موسايشان اثر هر سه قسم صبرشان بود، صبر در برابر حوادث متراكم و ناگوار زمان موسى و صبر در برابر اوامر و نواهى آن جناب و صبر در برابر معصيت كه هر وقت بر گناهى اصرار مى‏ورزيدند بلافاصله مبتلا به تكاليفى طاقت‏فرسا مى‏گشتند كه آيات قرآنى راجع به اخبار و قصص بنى اسرائيل بر اين معنا دلالت دارد.

اين معنايى كه تا كنون براى جمله" كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ" كرديم معنايى بود كه از ظاهر آيات قرآنى استفاده نموديم، ولى در عين حال آيات در اينكه اين كتاب و قضاى الهى در چه زمانى و به چه مقدارى بوده مبهم است، بله در ذيل آيات سوره اسراء مى‏خوانيم:

(1) مردم به خداى تعالى استعانت جسته صبر كنيد، كه بطور مسلم خداى تعالى زمين راى در اختيار هر كسى كه از بندگانش بخواهد قرار مى‏دهد، و سر انجام تنها از آن پرهيزكاران است، مردم گفتند ما در زمانى كه تو، به نبوت به سوى ما نيامده بودى رنجها مى‏كشيديم، و بعد از آمدنت نيز در شكنجه قرار داريم (پس فائده آمدنت چه بود؟) در پاسخشان گفت اميد آن هست كه پروردگارتان دشمنان راى هلاك نموده و شما را جانشين در زمين كند تا معلوم كند چه رفتارى خواهيد داشت." سوره اعراف، آيه 129".

(2) ما مردمى راى كه سالها به استضعاف كشيده شده بودند وارث مشارق و مغارب زمينى كه پيرامونش مبارك كرده بوديم ساختيم، و اگر كلمه حسناى پروردگارت بر بنى اسرائيل تماميت يافت، بخاطر آن بود كه صبر كردند." سوره اعراف، آيه 137"