معناى" قربان" و بيان چگونگى علم دو برادر به قبول شدن قربانى يكى و رد شدن قربانى ديگرى‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

" قربا قربانين" براى اينكه اصل اين كلمه مصدر است، و مصدر تثنيه و جمع نمى‏شود.

" قالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قالَ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ" گوينده اول كه گفت" بطور يقين تو را خواهم كشت" قاتل و گوينده دوم كه گفت:

" خداى تعالى قربانى را تنها از پرهيزكاران قبول مى‏كند" مقتول بوده، و سياق كلام و زمينه گفتار دلالت دارد بر اينكه اين دو برادر فهميده بودند كه قربانى يكى از آن دو قبول و از ديگرى رد شده، و اما اينكه از كجا اين معنا را فهميده بودند؟ و از چه راهى پى برده بودند؟ آيه شريفه از آن ساكت است.

چيزى كه هست در جاى ديگرى از قرآن كريم آمده كه معهود در امت‏هاى سابق يا در خصوص بنى اسرائيل چنين بوده كه هر كس به درگاه خدا قربانى‏اى تقديم مى‏كرده، اگر مورد قبول درگاه الهى واقع مى‏شده آتشى آن قربانى را مى‏سوزانده (و قهرا اگر قبول نمى‏شده چنين نمى‏شد) و آن آيه زير است كه مى‏فرمايد:" الَّذِينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنا بِقُرْبانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّناتِ وَ بِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ" «1».

معناى" قربان" و بيان چگونگى علم دو برادر به قبول شدن قربانى يكى و رد شدن قربانى ديگرى‏

و اما كلمه" قربان" معنايش تا به امروز در نزد اهل كتاب معروف است [در اصطلاح يهوديان قربانى انواعى دارد از قبيل ذبيحه حيوانات يعنى سر بريدن آنها و پيشكش دادن آرد و روغن و آغوز و نوبرى ميوه‏ها و در اصطلاح نصارا عبارت است از نان و شراب پيشكشى كه بعد از پيشكش كردن نانش به عقيده آنان مبدل مى‏شود به گوشت مسيح و شرابش مبدل مى‏شود به خون مسيح‏] و در داستان مورد بحث نيز ممكن است كه تقبل قربانى به همين نحو باشد، مخصوصا با در نظر گرفتن اينكه خداى تعالى اين قصه را در خطاب به اهل كتاب و براى آنان كه به چنين چيزى معتقدند آورده، اين احتمال قوى به نظر مى‏رسد، و به هر حال قاتل و مقتول هر دو مى‏دانستند كه قربانى از يكى قبول و از ديگرى رد شده.

مطلب ديگر اينكه باز از سياق بر مى‏آيد كه گوينده:" حتما تو را خواهم كشت" همان كسى بوده كه قربانيش قبول نشده و انگيزه‏اش بر اين گفتار و انجام اين گفتار حسدى بوده كه در دلش زبانه كشيده، چون هيچ سبب ديگرى در كار نبوده و مقتول هيچ جرمى را به اختيار

(1) همان كسانى كه گفتند خدا به ما عهد سپرده كه به هيچ رسولى ايمان نياوريم، مگر وقتى كه براى ما يك قربانى بياورد كه آتش آن را بخورد و بسوزاند، بگو اگر در اين دعوى خود راستگو هستيد چرا وقتى رسولانى قبل از من به همراه معجزاتى و با همان قربانى كه شما مى‏گوييد نزد شما آمدند آنان را به قتل رسانديد؟." سوره آل عمران، آيه 183".