ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

ندارى كه بدانچه خدا به خود تو نازل كرده در بين مردم حكم كنى، و به خاطر به دست آوردن دل آنها از طريقه حقى كه به تو نازل شده عدول نكنى و منظور از مردم يا خصوص اهل كتاب است، (هم چنان كه ظاهر آيات قبل آن را تاييد مى‏كند) و يا عموم مردم است (هم چنان كه آيات بعد آن را تاييد مى‏نمايد).

و از اينجا روشن مى‏شود كه احتمال اينكه منظور از جمله:" فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ" حكم در بين اهل كتاب و يا در بين مردم باشد، هر دو احتمالى است جائز، چيزى كه هست يك اشكال احتمال اول را بعيد مى‏سازد، و آن اين است كه بنا بر آن بايد چيزى در كلام در تقدير گرفت و مثلا گفت تقدير كلام" فاحكم بينهم ان حكمت" بوده، براى اينكه مى‏دانيم كه خداى تعالى بر رسول گرامى اسلام واجب نكرده بود كه حتما در اختلافات اهل كتاب مداخله نموده و حكم كند، علاوه بر اينكه اهل كتاب حكم آن حضرت را قبول نداشتند، پس تقدير كلام چنين است كه اگر اهل كتاب تو را حكم قرار دادند، در بين آنان حكم بكن، تازه در همين صورت نيز حكم كردن را واجب متعين نكرده بلكه آن جناب را مخير كرده بين حكم كردن و اعراض نمودن، و لذا فرموده:" فَإِنْ جاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ ...".

علاوه بر اينكه اگر احتمال اول يعنى حكم كردن در بين اهل كتاب به تنهايى منظور بود، ديگر نمى‏بايست منافقين را با يهود ذكر كند، و حال آنكه در اول آيات آنان را هم ذكر كرده، پس هيچ موجبى نيست كه ما به صرف اينكه قبلا ذكر يهود به ميان آمده ضمير" بينهم" را تنها به يهود بر گردانده و دستور را مختص در مورد آنان بدانيم، چون همانطور كه گفتيم ذكر غير يهود نيز به ميان آمده بود، پس مناسب‏تر آن است كه بگوئيم به دلالت مقام احتمال دوم منظور است، و ضمير" بينهم" به كلمه" ناس" بر مى‏گردد، و منظور از" ناس" كل بشر است.

و نيز روشن مى‏شود كه جمله" عَمَّا جاءَكَ" جار و مجرورى است متعلق به جمله:

" وَ لا تَتَّبِعْ" و اگر بپرسى ماده تبعيت با حرف" عن" متعدى نمى‏شود، و اصلا احتياجى به آن نيست، و بر اين حساب احتياجى به آن جار و مجرور نبود، و در پاسخ مى‏گوئيم: بله، و ليكن جمله" وَ لا تَتَّبِعْ" در خصوص مورد بحث معنايى از اعراض يا عدول و يا چيزى از اين قبيل در آن اشراب شده، در حقيقت اين كلمه فقط در اين مورد چنين معنا مى‏دهد: (و با اعراض از آنچه به تو داده شده، هوا هوسهاى آنان را پيروى مكن).

" لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً" راغب در مفردات مى‏گويد كلمه" شرع" به معناى رفتن به راهى است كه واضح و ايمن از انحراف باشد، وقتى مى‏گويند:" شرعت له طريقا" معنايش اين است كه من خط