بيان ارتباط آيه:" مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ ..." با آيات قبل‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

ما قبل است و آيه‏اى است مستقل كه مى‏خواهد بفهماند خداى سبحان از ايمان طائفه‏اى از مؤمنين به خاطر ايمان طائفه‏اى ديگر بى نياز شده است.

ليكن اينطور نيست و دقت در اين آيه و آيات قبل از آن اين احتمال را دفع مى‏كند.

براى اينكه بنا بر اين احتمال آيه شريفه مى‏خواهد از قدرت خداى سبحان بر پرستيده شدنش در زمين خبر دهد و بفرمايد خدا مى‏تواند وضعى و مردمى پيش بياورد كه همواره در زمين پرستش شود، اگر مردم موجود، او را پرستيدند كه هيچ و اگر نپرستيدند اقوامى ديگر پديد مى‏آورد كه ملازم دين او باشند و از دين او مرتد نشوند و خلاصه كلام آيه شريفه همان را بگويد كه آيات زير مى‏گويد، توجه بفرمائيد:" فَإِنْ يَكْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَكَّلْنا بِها قَوْماً لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ" «1»،" وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ" «2»،" إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ" «3».

و چنين مقامى بيش از آنچه در آيات مذكور آمده كه همان اصل غرض و غرض اصلى است اقتضا ندارد، تنها بايد اين را بگويد كه اگر شما از دين خدا بر گرديد قومى ديگر مى‏آيند كه از دين بر نگردند و اما اينكه قومى كه مى‏آيند مردمى هستند كه خدا را دوست مى‏دارند و خدا ايشان را دوست مى‏دارد و مردمى هستند كه در برابر مؤمنين خوار و متواضع و در برابر كفار شكست‏ناپذيرند و ... مقام اقتضا بر شمردن اين اوصاف را نداشت، چون زائد بر اصل غرض است و مسلما اگر در آيه مورد بحث متعرض آنها شده، نكته و غرض زائدى در بين بوده است.

بيان ارتباط آيه:" مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ ..." با آيات قبل‏

و از جهت ديگر مى‏بينيم اوصافى كه در آيه شريفه آمده بى ارتباط با مضمون آيات قبل يعنى دوستى با يهود و نصارا نيست، چون دوست گرفتن آنان و نگرفتن مؤمنين بى ارتباط با علاقه قلبى با آنان نيست حتما دوستدار آنان علاقه قلبى به آنان دارد و چگونه ممكن است قلبى كه اين چنين شيفته دشمنان خدا است محبت خدا را در خود جاى دهد با اينكه خداى خالق دلها فرموده:" ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ" «4».

و از لوازم اين دوستى يكى اين است كه مؤمن در برابر اين كفار ذليل گردد و كفار بر

(1) اگر اينها به دين خدا كفر بورزند قومى را موكل بر اين دين كرده‏ايم كه هرگز به آن كافر نخواهند شد." سوره انعام، آيه 89".(2) و كسى كه كفر مى‏ورزد بداند كه خدا از همه عالميان بى نياز است." سوره آل عمران، آيه 97".

(3) اگر شما و همه كسانى كه در زمين هستند كفر بورزيد، بايد بدانيد كه خداى تعالى بى نياز و ستوده است." سوره ابراهيم، آيه 8".

(4) خدا براى يك انسان دو قلب در باطنش ننهاده." سوره احزاب، آيه 4".