بيان آيات مربوط به نماز خوف و حكم نماز مسافر - ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

برگيرند و چون سجده كردند نماز خود تمام كنند و پشت سر شما بايستند، طايفه دوم كه نماز نخوانده‏اند بيايند، و با تو نماز بخوانند و حتما اسلحه خويش با خود داشته باشند، چون آنها كه دچار بيمارى كفرند، خيلى دوست مى‏دارند شما از اسلحه و بار و بنه خود غافل شويد و يكباره بر شما بتازند، بله اگر بخاطر باران يا بيمارى حمل اسلحه برايتان دشوار بود مى‏توانيد اسلحه را زمين بگذاريد، اما به شرطى كه احتياط خود را از دست ندهيد، كه خدا براى كافران عذابى خوار كننده آماده كرده است (102).

و چون نماز را تمام كرديد در هر حال چه ايستاده و چه خفته و چه به پهلو خدا را به ياد آوريد- اين نماز شكسته مخصوص حالت خوف است- پس همين كه ايمن شديد نماز را تمام بخوانيد، كه نماز واجبى است كه بايد مؤمنين در اوقات معين انجام دهند (103).

در تعقيب كفار سستى نكنيد، چون اگر شما رنج مى‏بريد، آنان نيز مانند شما رنج مى‏برند. با اين تفاوت كه شما از خدا اميد پاداش داريد و آنان ندارند و علم و حكمت كار خدا و صفت اوست (104).

بيان آيات مربوط به نماز خوف و حكم نماز مسافر

در اين آيات نماز خوف و نماز شكسته در سفر تشريع شده، و منتهى مى‏شود به ترغيب مؤمنين به اينكه مشركين را تعقيب كنند و در جستجوى آنان باشند و اين آيات مرتبط و متصل به آيات قبل است، چون گفتيم سخن از نماز خوف دارد كه مربوط به ميدانهاى جنگ است و سخن از شكستن نماز در سفر دارد كه آن نيز بى ارتباط با جنگ نيست. چون جهاد غالبا مستلزم مسافرت است، آيات قبل هم درباره جهاد سخن مى‏گفت و متعرض شؤون مختلف آن بود.

" وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ ..."

كلمه" جناح" هم به معناى گناه است، و هم حرج و تنگنايى، و هم عدول كردن و كلمه" قصر" به معناى نقص و كوتاه كردن نماز است.

در مجمع البيان گفته: درباره شكستن" قصر" نماز سه نوع تعبير هست: يكى ثلاثى مجرد" قصر الصلاة- نماز را شكست" كه اصطلاح قرآن است. و يكى باب تفعيل كه گفته مى‏شود: قصرت الصلاة تقصيرا- نماز خود را شكستم چه شكستنى" و يكى ديگر باب افعال كه گفته مى‏شود:" اقصرت الصلاة اقصارا". «1»

و معناى آيه شريفه اين است كه هر گاه به سفر رفتيد، مانعى از حرج و اثم نيست كه چيزى را از نماز كم كنيد. و عبارت" مانعى از حرج و گناه نيست" ظاهر در جواز است يعنى‏

(1) مجمع البيان، ج 3 ص 100.