معناى جمله:" ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

" وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ" «1».

اين آيات به ضميمه آيه اولى دلالت دارند بر اينكه اين امور، تا خدا خدايى كند باقى خواهند بود، و نابودى و هلاك برايشان نيست. و وقتى آيه" كُلُّ شَيْ‏ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ" «2» را هم ضميمه اين آيات كنيم، نتيجه مى‏دهد كه همه آن امور وجه خداى سبحانند، و به عبارت ديگر، همه آنها در جهت خداوند قرار داشته و از گزند حوادث و از نابودى مصونند.

و ثانيا: چيزهايى كه بنده، از خداى خود انتظار دارد نيز وجه خدا است، مانند فضل و رحمت و رضوان، زيرا خداى تعالى از طرفى مى‏فرمايد:" يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً" «3» و نيز مى‏فرمايد:" ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ" «4» و نيز مى‏فرمايد:" وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ" «5» و از طرفى همه اينها را" وجه" خداى ناميده و مى‏فرمايد:" إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ" «6».

معناى جمله:" ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ"

" ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ"" حساب" عبارت است از استعمال عدد و جمع و تفريق آن، و چون تزكيه اعمال بندگان و معدل‏گيرى آن براى دادن پاداش، عادتا از استعمال عدد و جمع و تفريق خالى نيست، از اين جهت خود اين معدل‏گيرى، حساب اعمال ناميده شده است، و از آنجايى كه رسيدن به حساب اعمال بندگان براى دادن كيفر و پاداش است، و كيفر و پاداش هم از ناحيه خداى سبحان است، از اين رو قرآن كريم اين حساب را به عهده خداى تعالى دانسته و مى‏فرمايد:" إِنْ حِسابُهُمْ إِلَّا عَلى‏ رَبِّي" «7» و نيز مى‏فرمايد:" ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا حِسابَهُمْ" «8» و اگر در آيه" إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَسِيباً" «9» مانند آيات قبل، خداى را محكوم و عهده‏دار حساب ندانسته و بر عكس، هر چيزى را محكوم و تحت نظر خداوند دانسته براى اين بوده است كه خواسته قدرت و سلطنتى را كه خداوند بر هر چيز دارد برساند.

(1) هيچ چيزى نيست مگر اينكه خزينه‏هاى آن نزد ما است. سوره حجر آيه 21

(2) هر چيزى نابود شدنى است مگر وجه او. سوره قصص آيه 88

(3) از پروردگار خود فضل و رضوان طلب مى‏كنند. سوره مائده آيه 3

(4) به طمع رحمتى از پروردگارت. سوره اسراء آيه 28

(5) به سوى او وسيله طلب كنيد. سوره مائده آيه 38

(6) مگر براى به دست آوردن وجه خدا. سوره بقره آيه 272

(7) رسيدن به حساب بندگان تنها به عهده پروردگار من است. سوره شعراء آيه 113

(8) پس به درستى كه به عهده ما است كه به حساب آنان برسيم. سوره غاشيه آيه 26

(9) به درستى كه خداوند مراقب و حسابدار هر چيزى است. سوره نساء آيه 85