ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

از اينجا معلوم مى‏شود اينكه فرمود:" ثُمَّ رُدُّوا" از قبيل التفات از خطاب سابق (احدكم) به غيبت (ردوا) نيست.

" أَلا لَهُ الْحُكْمُ ..."

پس از آنكه اختصاص خداى تعالى را به مفاتح غيب و علمش را به كتاب مبين (كه هر موجودى در آن ثبت است) ذكر فرمود، و بعد از آنكه تدبير خدا را در امر مخلوقات از روز پيدايش تا روز بازگشت، بيان نمود، اينك در اين جمله مى‏فرمايد: حكم براى او است و بس، و ديگران را حكمى نيست، گر چه قبلا هم فرموده بود:" إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ" ولى در اينجا نيز به عنوان نتيجه، بيانات گذشته را تكرار نمود، تا شايد بدين وسيله كسانى را كه از آن غفلت دارند، متنبه سازد.

" وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبِينَ"- اين نتيجه ديگرى است براى بيان قبلى، براى اينكه با اين جمله، اين معنا روشن مى‏شود كه خداى تعالى حساب عمل مردم را از موقع مناسبش تاخير نمى‏اندازد، و اگر به ظاهر، حساب و پاداش عملى تاخير مى‏افتد، براى رسيدن موقع مقتضى است.

" قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ ..."

گويا مراد از نجات دادن از ظلمات دريا و خشكى، نجات دادن از شدايدى است كه انسان در خلال مسافرتهاى زمينى و دريائيش با آن روبرو مى‏شود، از قبيل سرماى شديد و گرماى طاقت‏فرسا و باران و برف و طوفان و برخورد با راهزنان و امثال آن.

و معلوم است كه اين گرفتارى‏ها اگر در تاريكى شب پيش بيايد، طاقت‏فرساتر خواهد بود، زيرا در تاريكى شب و در ظلمتى كه ابر و باد ايجاد مى‏كند، اضطراب آدمى و حيرت و بيچارگى او بيشتر مى‏شود، و كمتر مى‏تواند راه چاره‏اى به دست آورد، از اين جهت در اين آيه، مساله نجات دادن را مقيد به ظلمات كرده و گر نه اصل معناى آيه، استفهام از اين است كه:

چه كسى شما را در شدايد دست‏گيرى مى‏كند؟. چيزى كه هست به ملاحظه اينكه شدايد را عموميت داده باشد، آن را به ترى و خشكى عالم نسبت مى‏دهد، و براى اينكه سخت‏ترين شدايد را يادآور شده باشد، آن را به تاريكى‏هاى زمين و دريا نسبت مى‏دهد. زيرا همانطورى كه گفته شد، تاريكى اثر مخصوصى در تشديد شدايد دارد، آن گاه براى اختصار خود شدايد را حذف كرده و به ذكر ظلمات اكتفاء نمود و نتيجه را معلق به آن كرده سپس فرموده:" يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ" بنا بر اين ديگر نبايد پرسيد چرا فقط گرفتاريهاى در ظلمات را اسم برده با اينكه خداى تعالى نجات دهنده از جميع گرفتارى‏ها است؟ چون همانگونه كه گفتيم،