وجه و جهت اثبات ملك و سلطنت براى خداى تعالى در روز قيامت‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

" قَوْلُهُ الْحَقُّ"- اين جمله بيان علت جمله قبلى است، و از اين جهت با" فصل" «1» ذكر شده." حق" به معناى ثابت به تمام معناى ثبوت است، و ثابت به حقيقت معناى ثبوت همان وجود خارجى است، پس معناى" قَوْلُهُ الْحَقُّ" اين است كه قول خداى تعالى فعل او و ايجاد او است، و وقتى قول او عبارت باشد از ايجاد، هم چنان كه آيه" وَ يَوْمَ يَقُولُ كُنْ فَيَكُونُ" هم دلالت بر آن دارد، پس قول او نفس حق است، برگشتى براى آن نبوده و تغيير دهنده‏اى براى كلماتش وجود ندارد. و اين است معناى اينكه فرمود:" وَ الْحَقَّ أَقُولُ- حق را مى‏گويم" «2».

" وَ لَهُ الْمُلْكُ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ" مراد از اين روز قيامت است، و اين همان معنايى است كه آيه" يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى‏ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‏ءٌ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ" «3» متضمن آن است.

وجه و جهت اثبات ملك و سلطنت براى خداى تعالى در روز قيامت‏

جهت اينكه فرمود:" براى او است سلطنت در روزى كه در صور دميده مى‏شود" و حال آنكه ملك و سلطنت او منحصر در آن روز نيست، اجمالا اين است كه آن روز: روز از كار افتادن اسباب و از بين رفتن روابط و انساب است. در مباحث گذشته كم و بيش راجع به اين معنا بحث كرده‏ايم و به زودى نيز در جاى مناسب در باره اين معنا و هم در باره معناى" صور"- ان شاء اللَّه تعالى- بحث خواهيم كرد.

" عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ" در سابق معناى اين جمله گذشت، و اين اسمى است از اسماى خدا كه قوام مساله حساب و جزا به آن است، همچنين دو اسم" الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ". آرى، خداى تعالى به علمى كه به غيب و شهادت دارد، ظاهر هر چيز و باطن آن را مى‏داند، و هيچ ظاهرى به خاطر ظهورش و هيچ باطنى از جهت اينكه باطن است بر او پوشيده نيست، و همچنين به حكمتى كه دارد با كمال دقت و محكم كارى به كار و حساب مخلوقاتش رسيدگى مى‏كند و آن طور كه بايد و شايد موارد كيفر و پاداش را از يكديگر تميز مى‏دهد، پس در كار او و حساب او ظلم و گزاف نيست. و نيز با آگاهى و بينشى كه به كنه حقيقت دارد هيچ كوچكى را به خاطر كوچكى و خرديش و هيچ بزرگى را به خاطر بزرگى و عظمتش از قلم نمى‏اندازد.

(1) فصل اصطلاحى است در علم معانى كه جمله‏اى را از جمله قبل جدا كنند و در برابر آن" وصل" است كه جمله را با يكى از حروف عطف به جمله پيش عطف دهند.

(2) سوره ص آيه 84

(3) روزى كه ايشان بيرون آمده، آشكار مى‏شوند، در چنين روزى چيزى از آنان بر خداى تعالى پوشيده نيست. (در چنين روزى) گفته مى‏شود: امروز ملك جهان از كيست؟ از خداى واحد قهار است.

سوره مؤمن آيه 16