بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
توحيد زده و بگوييم:" خداوند دليلى بر اين ادعاى شما نازل نكرده" و در نتيجه برهان را به صورت قياس استثنايى هم درآوريم.گر چه قياسى كه در آيه به كار برده شده، قياس استثنايى مصطلح نيست، و جمله اخير هم گفتيم كه تتمه قياس است. و ليكن خصوص همين جمله را اگر به تحليل منطقى ببريم به صورت قياسى استثنايى درمىآيد كه در آن" نقيض مقدم" استثنا شده تا" نقيض تالى" را نتيجه دهد، و تقدير آن چنين مىشود:" اگر از ناحيه خداوند دليلى بر قدرت بتها و ارباب انواع بر ضرر زدن رسيده بود، البته ترس از آنها جا داشت، و ليكن چون دليل نرسيده پس اين ترس از ضرر بتها و بتپرستى شما بيجا و بى مورد است". و ناگفته پيداست كه چنين قياسى مفهوم نداشته و شبهه مزبور در آن راه ندارد.اين است پاسخ شبهه مزبور، نه اينكه مانند بعضيها شبهه را پذيرفته آن گاه در صدد جواب و چارهجويى برآمده و بگوييم: جمله" ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً" به منظور تهكم و استهزا ذكر شده، يا بگوييم وصف مزبور مانند وصفى كه در آيه" وَ مَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لا بُرْهانَ لَهُ بِهِ" «1» است و صرفا براى اشاره به اين است كه وصف مزبور به طور كلى وصف لازم و لا ينفك شركا است، يا چارهجويى ديگرى كنيم.حرف" با" در جمله" لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ" براى معيت و يا براى سببيت است. و علت اينكه صريحا نفرمود:" كدام يك از من و شما" بلكه به طور كنايه گفت:" كدام يك از ما دو طايفه" براى اين بود كه كمتر عصبيت آنان تحريك شود، و نيز دلالت كند بر اينكه اختلاف بين او و قومش اختلاف در مهمترين اصول عقايد و در ريشه معارف دينى است، و به هيچ وجه او و قومش نمىتوانند ائتلاف نمايند." الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ" در آيه قبلى ابراهيم (ع) در خلال حجتى كه عليه مشركين اقامه كرده بود از آنان پرسيد: كداميك از من و شما سزاوارتريم به ايمنى و نترسيدن؟ اينك در اين آيه خودش جواب مىدهد. و چون جواب بديهى و روشن بوده، از شدت وضوح، خود خصم نيز آن را قبول داشته، و معلوم است كه در اينگونه سؤالات لازم نيست كه سؤال كننده در انتظار جواب طرف باشد، بلكه از آنجايى كه احتمال مخالفت نمىدهد مىتواند خودش جواب را بگويد.(1) سوره مؤمنون آيه 117
لطفا منتظر باشید ...
