ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

آنان مرتد شده و به كفر سابق خود برگشتند، اتفاقا در خود اين سوره در آيه" سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ" متعرض حال يكى از آن مرتدين شده است. مضافا بر اينكه عده‏اى از گروندگان به آن جناب منافقينى بودند كه ايمانشان عاريتى بود، و با اين حال چگونه جمله" لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ" بر چنين مردمى منطبق مى‏شود؟. بعضى ديگر گفته‏اند: مراد از قوم، يا انصار است، يا مهاجرين و انصار هر دو، و يا مهاجر و انصار از اصحاب رسول خدا (ص) كه با نصرت خود در روزهاى سخت دعوت او را پاى بر جا و منتشر ساختند. و خداوند در كتاب مجيدش به بهترين وجهى آنان را مدح فرموده. اين وجه نيز خالى از اشكال نيست، براى اينكه گر چه عنوان" مهاجر و انصار" عنوان محترمى است، و ليكن بعضى از مصاديق اين عنوان مردمى بودند كه بعد از ايمان آوردن به آن جناب مجددا به كفر سابق خود برگشتند، و بعضى ديگر مردمى بودند منافق كه ايمانشان براى ما ثابت نشده و معلوم است كسانى كه حالشان اين است، جمله" فَقَدْ وَكَّلْنا بِها قَوْماً لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ" بر آنان منطبق نمى‏شود. چون ظاهر اين جمله اين است كه اگر اينها به دين تو ايمان نياورند كسانى را موفق به ايمان به آن مى‏كنيم كه به هيچ وجه كفر به آن نمى‏ورزند. آرى، اگر فرموده بود: ما كسانى را موفق مى‏كنيم كه به آن ايمان بياورند، و يا مى‏فرمود: كسانى را موفق كرديم كه به آن ايمان آوردند، و آن جمله ديگر را نمى‏فرمود اين وجه صحيح بود، و ليكن چنين نفرمود.

بعضى ديگر- بطورى كه از كلامشان برمى‏آيد- خواسته‏اند بگويند: مقصود از قوم، روى هم يك جمعيت است، و منافات ندارد كه رويهم جمعيتى به اسلام كافر نباشند، ولى بعضى از افراد آن كافر باشند. و به عبارت ساده‏تر، جمله" لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ" وصف جامعه است كه منافات ندارد بعضى از افراد آن جامعه داراى آن وصف نباشند، و رويهم صحابه يعنى مهاجر و انصار مؤمن به اسلام بودند، گو اينكه بعضى از افراد آنان داراى اين وصف نبودند.

اين وجه به فرضى كه صحيح و تمام باشد بايد مراد از آن جمعيت را امت اسلام گرفت، و وجهى ندارد كه آن را اختصاص به مهاجرين و انصار دهيم. و اگر بعضى از مهاجرين و انصار داراى مزيتى بوده‏اند، مثلا ايمانشان مقدم بر ايمان ساير امت بوده و يا در راه خدا در برابر اذيت كفار صبر كردند و يا مانند انصار، مهاجرين را در خانه‏هاى خود پذيرفتند، و با زحمات خود آواز كلمه توحيد را بلند كردند، باعث نمى‏شود كه ما آيه را اختصاص به آنان دهيم، زيرا اين مزايا باعث نمى‏شود كه ما ساير مردم با ايمان را از اتصاف به اين وصف محروم كنيم. البته انكار هم نداريم كه اتصاف مهاجرين و انصار به اين وصف بيشتر از سايرين است و ليكن غير