ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

مى‏گوييم: همين كه خداوند از اين مطلب خبر داده باشد كافى است، چون آفريدگار جهان به همه اطراف آن، عالم و مطلع است و فرض علم نداشتن او مستلزم خروج از فرض خدايى است، هم چنان كه فرموده:" وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيمٌ".

در جلد سوم اين ترجمه در ذيل آيه شريفه" ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُؤْتِيَهُ اللَّهُ ..." «1» مطالبى مفيد و مربوط به اين مقام گذرانديم.

" ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ ..."

جمله اولى يعنى جمله" ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ" نتيجه‏اى است كه از بيان آيات سابق گرفته شده، و معناى آن اين است كه: بعد از آنكه مطلب از قرارى بود كه ذكر شد پس خداى تعالى كه وصفش گذشت پروردگار شما است، نه غير او. و جمله" لا إِلهَ إِلَّا هُوَ" تقريبا به همان توحيد ضمنى كه در جمله قبلى بود تصريح مى‏كند، و در عين حال همان جمله را تعليل نموده چنين مى‏رساند: اينكه گفتيم پروردگار او است، و جز او پروردگارى نيست بدان سبب كه او يگانه معبودى است كه جز او معبودى نيست، و چگونه ممكن است غير او پروردگار باشد و در عين حال اله و معبود نباشد؟.

و جمله" خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ" نيز علتى است براى جمله" لا إِلهَ إِلَّا هُوَ" و معنايش چنين مى‏شود: و اينكه گفتيم الوهيت و معبود بودن منحصر در او است براى اينكه آفرينش تمامى موجودات از او است، و جز او خالق ديگرى نيست كه حتى كوچكترين موجودى را آفريده باشد تا در الوهيت با او شريك باشد، و در نتيجه بعضى از مخلوقات در برابر خداى تعالى و بعضى در برابر او خاضع شوند.

و جمله" فاعبدوه" متفرع بر ما قبل و به منزله نتيجه براى جمله" ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ" است، و معنايش اين است: وقتى معلوم شد كه پروردگار شما فقط خداى تعالى است، نه غير او، پس همو را بپرستيد.

و جمله" وَ هُوَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَكِيلٌ" معنايش اين است كه او قائم بر هر چيز و مدبر امر و نظام وجود و زندگى هر چيزى است، و چون چنين است بايد از او حساب برد و از پيش خود و بدون داشتن دليل برايش شريك نگرفت. پس اين جمله در حقيقت به منزله تاكيد جمله" فاعبدوه" است، و اين معنا را مى‏رساند كه او را عبادت كنيد و از عبادتش سرمپيچيد براى اينكه او وكيل است بر شما و از نظام اعمال شما غافل و بى خبر نيست.

(1) سوره آل عمران آيه 79