ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

پاره‏اى از مفسرين گفته‏اند: لفظ" ان" كه در جمله" أَنَّها إِذا جاءَتْ ..." است به معناى" لعل- شايد" مى‏باشد. و ليكن اين حرف صحيح نيست، براى اينكه آمدن اين لفظ به اين معنا به فرضى كه در كلام عرب ديده شده باشد بسيار كم است، و نمى‏توان كلام خداى تعالى را حمل بر آن نمود.

" وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصارَهُمْ كَما لَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ ..."

ظاهر سياق چنين مى‏رساند كه اين جمله عطف بر جمله" لا يُؤْمِنُونَ" باشد و در حقيقت تفسير و بيان ايمان نياوردن مشركين است. و مراد از اينكه فرمود" أَوَّلَ مَرَّةٍ" دعوت قبل از نزول اين آيات است كه قهرا آن دعوت بعد از نزول اين آيات دعوت دومى مى‏شود.

و معناى آيه اين است كه: به فرضى هم كه آيه و معجزه‏اى براى آنان نازل شود ايمان نمى‏آورند، براى اينكه ما دلهاى ايشان را واژگونه مى‏كنيم ديگر با چنين دلهايى نخواهند توانست آن طور كه بايد تعقل كنند، و همچنين چشمهايشان را منقلب مى‏سازيم ديگر آن طور كه بايد نمى‏توانند ببينند، و در نتيجه به آن آيه‏اى كه پيشنهاد نزولش را مى‏كنند ايمان نخواهند آورد، هم چنان كه به آيات قرآنى بار اول ايمان نياوردند. ما آنها را در طغيان و نافرمانيشان وامى‏گذاريم تا هم چنان در وادى حيرت و سرگردانى باقى بمانند. اين آن معنايى است كه از ظاهر سياق آيه استفاده مى‏شود.

مفسرين ديگر معانى و اقوال عجيب و غريب ديگرى براى آيه ذكر كرده‏اند كه چون فايده‏اى در نقل آنها نيست از ايراد آن خوددارى گرديد، و طالبين را به كتب تفسيرى كه مظان آن اقوال است حواله مى‏دهيم." وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَيْهِمُ الْمَلائِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ الْمَوْتى‏ ..."

اين آيه بيان ديگرى است براى جمله" إِنَّمَا الْآياتُ عِنْدَ اللَّهِ" و اينكه ادعاى مشركين كه مى‏گويند:" لَئِنْ جاءَتْهُمْ آيَةٌ لَيُؤْمِنُنَّ بِها" ادعا و وعده دروغ است كه جهل به عظمت پروردگار آنان را به چنين دروغ‏پردازيها وادار كرده، اين نابخردان خيال كرده‏اند كه آيه و معجزه، ايمان را در دل آنان ايجاد مى‏كند و دل آنان را براى قبول ايمان قابل و مستعد مى‏سازد، و حال آنكه اين كار بستگى به مشيت پروردگار دارد.

بنا بر اين، سياق آيه دلالت دارد بر اينكه به منظور اختصار در كلام چيزى حذف شده، و تقدير آن اين است كه: اگر ما پيشنهاد مشركين را مى‏پذيرفتيم و آيات عجيب و غريب براى آنان نازل مى‏كرديم، حتى اگر ملائكه را به چشم آنان درمى‏آورديم و يا مرده‏ها را برايشان زنده مى‏كرديم و آنان با مرده‏هاى خود حرف مى‏زدند، و مرده‏ها به صدق دعوت ما شهادت‏