ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

" ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ ..."

انعامى را كه در آيه قبلى بطور اجمال اسم برده بود در اينجا بطور تفصيل بيان مى‏كند.

و مراد، تشديد توبيخ و ملامت ايشان است به اينكه يكا يك صور و وجوه را به تفصيل ذكر مى‏كند. و از اين رو جمله" ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ" عطف بيان" حَمُولَةً وَ فَرْشاً" در آيه قبلى است. و كلمه" ازواج" جمع زوج است كه هم به معناى عدد دو است و هم به معناى يكى است كه همراه جفت خود باشد. و انواع چارپايانى كه در آيه شريفه نامبرده شده چهار است:

1- ضان (ميش)

2- معز (بز)

3- بقر (گاو)

4- ابل (شتر) و اين چهار نوع از نظر اينكه هر كدام نر و ماده دارند هشت زوج خواهند بود.

و معناى آيه اين است كه: خداوند هشت زوج آفريده، از ضان دو زوج يكى نر و يكى ماده و از معز هم دو زوج، بگو آيا خداوند نر اين دو نوع چارپا را حرام كرده و يا ماده آن دو را و يا آن بچه‏هايى را كه در شكم ماده‏هاى آن دو است، اگر راست مى‏گوييد مرا به علم و مدرك صحيحى كه داريد خبر دهيد.

" وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ ... الْأُنْثَيَيْنِ" معناى اين آيه از آنچه كه در باره آيه قبلى گفته شد روشن مى‏شود. بعضى‏ها در اين آيات گفته‏اند معناى" اثنيت" در همه چهار موردى كه در اين آيات آمده اهلى و وحشى است نه نر و ماده.

" أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهذا ..."

اين جمله يك شق از دو شق ترديد است و شق ديگر آن حذف شده، و سياق كلام دلالت بر آن مى‏كند، و تقدير كلام اين است كه: آيا شما علمى را كه به خيال خود داريد از طريق فكر تحصيل كرده و به دليل عقلى و يا نقلى دست يافته‏ايد و يا از خود خدا شنيديد كه اين چارپايان را تحريم نمود، كه اينطور سخت و محكم ادعاى حرمت آن را مى‏كنيد؟.

" فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً ..."- اين جمله تفريع بر ما قبل است، و اين تفريع خود اشاره به نكته‏اى است، و آن اين است كه مدعيان حرمت چارپايان از جواب اين سؤال بازماندند، و از اين رو، معناى آيه چنين مى‏شود:" پس كيست ستمگرتر از شما"، و جمله" مِمَّنِ افْتَرى‏" كنايه است از همين مدعيان يعنى مشركين. و اگر نفرمود:" فمن اظلم منكم- كيست ستمگرتر از شما" و بجاى كلمه" شما" جمله" آن كس كه به خدا افترا بست" را قرار داد براى اين است كه سبب آن حكمى را كه از استفهام انكارى مفهوم مى‏شود بيان كرده و فرموده باشد: هيچ كس از شما ستمگرتر نيست، براى اينكه شما به دروغ به خدا