بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
مربوط به من است، و همچنين مرگم را با هر چه كه از امور آن مربوط به من است- و آن امور پس از مرگ است كه از زندگى دنيا سرچشمه مىگيرد چنان كه رسول خدا (ص) فرموده:" آن چنان كه زندگى مىكنيد خواهيد مرد"- همه را براى خدا قرار دادم، بدون اينكه كسى را در آنها شريك او بدانم. و خلاصه من در جميع شؤون حيات و مماتم بندهاى هستم تنها براى خدا، و روى خود را تنها متوجه او نمودم. چيزى را قصد نمىكنم و از چيزى روىگردان نيستم مگر براى او، در مسير زندگيم قدمى برنمىدارم و به سوى مرگ قدم نمىگذارم مگر براى او، چون او پروردگار همه عالميان و مالك همه و مدبر همه است.من به اين نحو از عبوديت مامور شدهام، و اولين كسى كه تسليم خواسته او شود، و آن عبوديت به تمام معنا را از هر باب و هر جهتى كه او خواسته قبول نمايد، خودم هستم.از اينجا معلوم مىشود كه منظور از جمله" إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ" اين است كه آن جناب اخلاص بندگى خود را در نماز و عبادات ديگر و زندگى و مرگ اظهار كند، و يا اين است كه در همه اين چهار چيز انشا (عقد قلب) نمايد نه اينكه دو امر اولى را با اخلاص بجاى آورد و در دو امر اخير اعتقاد كند كه دست خدا است. دليل گفته ما جمله" وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ" است كه به يك لسان امر مىكند همه آن امور را براى خداى سبحان قرار دهد، و از آن برنمىآيد كه خواسته است بفرمايد اولى و دومى (نماز و روزه) را براى خدا قرار بدهد به اين معنا كه در آن دو اخلاص داشته باشد و زندگى و مرگ را براى خدا قرار بدهد يعنى معتقد باشد كه زندگى و مرگش در دست او است، از جمله مذكور چنين چيزى برنمىآيد مگر با تكلف و زحمت.
مقصود از اينكه رسول اللَّه صلّى الله عليه وآله" أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ" مىباشد
جمله" وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ" دلالت دارد بر اينكه مقصود از" اول"، اوليت به حسب درجه است نه اوليت به حسب زمان، زيرا قبل از رسول خدا (ص) نيز مسلمانانى بودند، به شهادت حكايتى كه قرآن كريم از قول نوح نموده كه گفت:" وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ" «1» و همچنين از قول ابراهيم كه گفت:" أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ" «2» و از قول او و فرزندش كه گفتند:" رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ" «3» و نيز در باره لوط فرموده:" فَما وَجَدْنا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ" «4» و از ملكه كشور سبا حكايت كرده كه گفت:(1) و مامور شدهام كه از مسلمين باشم. سوره يونس آيه 72(2) اسلام آوردم براى پروردگار عالميان. سوره بقره آيه 131(3) پروردگارا ما راى دو مسلمان براى خود قرار ده. سوره بقره آيه 128(4) پس نيافتيم در آن قريه از مسلمين مگر يك خانواده. سوره ذاريات آيه 42