ترجمه تفسیر المیزان جلد 7

و اين آيات همانطورى كه ملاحظه كرديد همگى مشتملند بر ظلمهاى فردى و اجتماعى، و اين خود شاهد صدق بحث ما است، و شامل‏تر از همه اينها براى بحث ما، همان آيه مورد بحث ما است كه فرمود:" إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ".

" وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً ..."

" يوم" در اينجا ظرفى است متعلق به مقدر، و تقدير آن چنين است:" اذكر يوم ...-

بياد آور روزى را كه ..." و عنايت كلام تنها در كلمه" جميعا" است، زيرا اين كلمه است كه دلالت مى‏كند بر اينكه علم و قدرت پروردگار از احدى از آنان تخلف نكرده و محيط بر همه آنان است، و به زودى همه‏شان را بحساب درآورده و محشورشان كرده، احدى را از قلم نمى‏اندازد.

اين جمله در مقام بيان جمله قبلى يعنى:" إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ" است. گويا وقتى گفته شد: ستمكاران رستگار نمى‏شوند، سؤال مى‏شد كه چرا چنين است؟ در جواب گفته شده است: براى اينكه خداوند بزودى آنان را محشور كرده و از شركائى كه براى خدا قائل بودند، سراغ مى‏گيرد، و چون شركائى براى پروردگار نمى‏يابند تا حاضر سازند، لذا شرك خود را انكار كرده و به دروغ به خدا سوگند مى‏خورند.

و اگر ستمكاران در شركائى كه براى خدا اتخاذ كردند رستگار بودند، در آن روز شركا را يافته، خود را تكذيب نمى‏كردند، بلكه بر طبق ادعاى خود، آنها را شفيع قرار داده و از شفاعتشان بهره‏مند مى‏شدند.

" ثُمَّ لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ ..." بعضى‏ها گفته‏اند: مقصود از" فتنه" جواب است، يعنى جوابى ندارند مگر اينكه به خدا سوگند ياد كنند كه ما در دنيا مشرك نبوديم.

بعضى ديگر گفته‏اند: در كلام چيزى مضاف بر كلمه" فتنه" بوده و حذف شده، و تقدير آن چنين بوده:" ثم لم تكن عاقبة فتنتهم- سرانجام مفتونى و شيفتگيشان نسبت به بت‏ها اين شد كه بگويند ...".

بعضى ديگر گفته‏اند: مراد از" فتنه" معذرت است، و البته براى هر يك از اين‏