ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

يك طرفى مى‏كند احكام منفيه را نيز يك طرفى مى‏كند، به همين جهت فرمود:" وَ قَضى‏ رَبُّكَ" زيرا اگر فرموده بود:" و أمر ربك ان لا تعبدوا ..." صحيح نبود زيرا معنايش اين مى‏شد كه" خدا امر كرده جز او را نپرستيد" و حال آنكه نهى كرده از اينكه غير او را نپرستند و محتاج به نوعى تاويل و تجوز مى‏شد.

مساله" امر به اخلاص در پرستش" بزرگترين اوامر دينى، و اخلاص در عبادت از واجب‏ترين واجبات شرعى است، هم چنان كه در مقابل، شرك ورزيدن به خداى عز و جل بزرگترين گناه است، و به همين جهت فرمود:" خدا نمى‏آمرزد اين گناه را كه بدو شرك بورزند، و پائين‏تر از آن را از هر كه بخواهد مى‏آمرزد".

و ما اگر يك يك معاصى را تحليل و تجزيه كنيم خواهيم ديد كه برگشت تمامى گناهان به شرك است، زيرا اگر انسان غير خدا يعنى شيطان‏هاى جنى و انسى و يا هواى نفس و يا جهل را اطاعت نكند هرگز اقدام به هيچ معصيتى نمى‏كند، و هيچ امر و نهيى را از خدا نافرمانى نمى‏كند، پس هر گناهى اطاعت از غير خدا است، و اطاعت هم خود يك نوع عبادت است، هم چنان كه در آيات زير اطاعت شيطان را پرستش وى خوانده و فرمود:" أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ" «1» و نيز فرمود:" أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ" «2».

حتى كافرى كه منكر صانع است نيز مشرك است، زيرا با اينكه فطرت ساده‏اش حكم مى‏كند بر اينكه براى عالم صانعى است مع ذلك امر تدبير عالم را به دست ماده و يا طبيعت و يا دهر مى‏داند.

و چون مساله همانطور كه گفتيم مساله مهمى بود، لذا آن را قبل از ساير احكام ذكر كرد، با اينكه آن احكام هم هر يك در جاى خود بسيار اهميت دارند، مانند عقوق والدين و ندادن حقوق واجب مالى و اسراف و تبذير و فرزندكشى و زنا و قتل نفس و خوردن مال يتيم و عهدشكنى و كم‏فروشى و پيروى غير علم و تكبر ورزيدن، و با اينكه مساله اخلاص در عبادت را بر اينها مقدم داشت در آخر و بعد از شمردن اينها مجددا همين اخلاص را خاطر نشان ساخته و از شرك نهى فرمود.

" وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً".

اين جمله عطف است بر جمله قبلى و معنايش چنين است" پروردگارت چنين حكم‏

(1) مگر با شما عهد نكردم كه شيطان را پرستش نكنيد؟. سوره يس، آيه 60.

(2) آيا مى‏بينى كسى را كه هواى خود را معبود خود كرد ... سوره جاثيه، آيه 23.