ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

ظاهر جمله" وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ" همين است.

حال ببينيم در قرآن چه چيزهايى لعن شده، در قرآن ابليس و يهود و مشركين و منافقين و مردمى ديگر به عناوينى ديگر لعنت شده‏اند مثل كسانى كه با حالت كفر بميرند، و يا آيات خدا را كتمان كنند، و يا خدا و رسول را آزار نمايند و امثال اين عناوين.

و در آيه مورد بحث" شجره" به اين لعنت‏ها وصف شده، و شجره همانطور كه به درختهاى ساقه‏دار اطلاق مى‏شود همچنين به ريشه‏هايى كه از آنها شاخه‏هاى فرعى جوانه مى‏زند اطلاق مى‏گردد مانند ريشه‏هاى مذهبى و اعتقادى.

در لسان العرب مى‏گويد: وقتى مى‏گويند فلانى از شجره مباركه‏اى است معنايش اين است كه ريشه دودمان مباركى دارد «1»، از گفتار لسان العرب هم كه بگذريم در لسان رسول خدا (ص) هم بسيار ديده مى‏شود كه" من و على از يك شجره‏ايم" و نيز از همين باب است كه در حديث عباس فرمود عموى آدمى صنو پدر او است، (و صنو يكى از دو شاخه خرما را مى‏گويند كه از يك ريشه روئيده باشند).

و اگر در اين مساله كمال دقت را به كار ببريم، اين معنا برايمان روشن خواهد شد كه شجره ملعونه يكى از همان اقوام ملعونه در كلام خدا هستند كه صفات شجره را دارند، يعنى از يك ريشه منشعب شده و نشو و نما نموده و شاخه‏هايى شده‏اند، و مانند درخت، بقايى يافته و ميوه‏اى داده‏اند، دودمانى هستند كه امت اسلام به وسيله آن آزمايش شده و مى‏شوند.

و چنين صفاتى جز بر يكى از سه دسته از آنها كه شمرديم تطبيق نمى‏كند، يا مشركين، و يا منافقين و يا اهل كتاب.

و بقاء و نشو و نمايشان يا از راه تناسل و زاد و ولد است، و هر خانواده از ايشان كه در ميان مردمى زندگى كنند دين و دنياى آن مردم را فاسد نموده و دچار فتنه‏شان مى‏سازند، يا از اين راه در ميان مسلمين دوام يافته و در همه اعصار آثار شوم خود را مى‏بخشند، و يا از راه پيدا شدن عقيده‏ها و مذاهب فاسد كه آنها دور آن را گرفته و ترويجش مى‏كنند، و هم چنان نسلى بعد نسل آن را پايدار نگه مى‏دارند، و در آن لانه فساد، به اسلام ضربه وارد مى‏آورند.

وقتى بنا شد شجره ملعونه بطور مسلم يكى از اين سه فرقه باشد حال بايد ببينيم از اوضاع و احوال زمان رسول خدا (ص) و زمان نزول آيه چه مى‏فهميم؟.

بطور مسلم در آن زمان از مشركين و اهل كتاب يعنى يهود و نصارى قومى كه چنين‏

(1) لسان العرب، ماده" شجر".