ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

درختى دهيم كه مردم بد از ميوه‏اش خورده‏اند.

و نيز اينكه گفتند:" اصلا لعنت به معناى مطلق راندن و دور كردن است"، در جواب مى‏گوئيم كه چنين چيزى در لغت ثابت نشده، آنچه كه در قرآن آمده و قرائن بر آن دلالت كرده‏اند اين است كه لعنت به معناى دورى از رحمت و كرامت الهى است، و اينكه گفته شد آيه مورد بحث، نظير آيه" شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ" است و اصل جحيم چون دورترين نقاط از رحمت است، پس شجره ملعونه هم همان شجره است، در پاسخش مى‏گوئيم: اگر مقصود از رحمت، بهشت است، ادعاى شما دليلى ندارد، چون كسى نمى‏داند كه اصل جحيم با بهشت چه فاصله‏اى دارد، و اگر مقصود از رحمت معناى مقابل عذابست لازمه‏اش اين است كه ملعونه بودن شجره به معناى دور بودن از رحمت و كرامت باشد، و مقتضاى اين حرف اين است كه خود جهنم و عذابهايى كه در آن آماده شده و ملائكه آتش و خزنه دوزخ، همه مغضوب خدا و دور از رحمت او باشند و حال آنكه هيچيك از آنها ملعون نيستند، بلكه لعنت و غضب و دورى، از آن كسانى از جن و انس است كه در آن عذابها معذب مى‏باشند.

و اما اينكه گفتند" از اين جهت آن را ملعون خوانده‏اند كه طلع آن شبيه به كله شيطان‏ها است، و چون شيطانها ملعونند آن درخت را نيز ملعون خوانده"، جوابش اين است كه اين يك" مجاز در اسناد" نمونه و نوظهورى است كه كمتر كسى به قرينه آن پى مى‏برد، بنا بر اين همه ايرادها كه به وجه اول كرديم به اين نيز وارد است.

و اينكه گفتند:" عرب هر غذاى ناپسند و مضرى را ملعون مى‏نامند" نيز صحيح نيست، زيرا بايد اول چنين استعمالى را ثابت كنيم آن گاه چنين نسبت غير ثابتى را به جاى اينكه به ميوه درخت بدهيم، بدون قرينه به درخت نسبت دهيم، و به هر حال اينكه اين معنا يكى از معانى لعن بوده باشد ثابت نيست، بلكه ظاهرا اگر درختى را به صفت ملعونيت توصيف كنند همان معناى معروف لعن از آن فهميده مى‏شود، و عموم مردم هم چيزى را كه نمى‏پسندند و طعام و شرابى كه دوست نمى‏دارند ملعون مى‏نامند.

و اما اينكه مطلب را به ابن عباس نسبت داده‏اند، به فرض كه وى چنين حرفى زده باشد تازه ثابت نمى‏شود، چون حجت نيست، آن هم با معارضه‏اى كه با حديث آينده عايشه دارد، و همچنين احاديثى ديگر كه تفسير رسول خدا (ص) را متضمن است كه ديگر حرفى بالاى حرفش نيست، و روايات ديگر نمى‏تواند با آن معارضه كند.

در كشاف در ذيل آيه" وَ إِذْ قُلْنا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ" گفته است معنايش اين است كه به ياد آور روزى را كه به تو وحى نموديم كه پروردگار تو احاطه به مردم قريش دارد،