بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
و همچنين است اينكه گفتهاند «1» اين آيه از قبيل اين است كه مىگويند:" بذلت له العريض من جاهى- من آبرويى از آبروى خودم را كه خيلى هم زياد است به او دادم" و يا مىگويند:" ابحته المنيع من حريمى- من حريمى از حريم خودم را كه خيلى هم منيع است به او اباحه كردم" كه در اينگونه تعبيرات معنا اين نيست كه من عريض جاهم و منيع مقامم را به او داده و غير عريض و غير منيع آن را براى خود گذاشتم، بلكه مراد اين است كه من از جاه خودم كه داراى صفت عريض است و از مقام خودم كه داراى صفت منيع است به او دادم.وجه بطلان اين است كه اگر مقصود از آوردن اين دو مثال اين است كه بگويى عنايت در اينگونه كلمات در اين است كه بفهمانيم كه من مثلا تمامى جاه خود را با اينكه عريض است به او دادم در اين صورت اين دو مثال با مورد آيه تطبيق نمىكند، زيرا در اين صورت جاه و حريم دو قسم نيست كه يكى عريض و منيع باشد و آن ديگرى غير عريض و غير منيع، و حال آنكه دو قسم است، به خلاف مورد آيه كه دو قسم نيست، و مخلوقات خدا همان كثير است و بس.و اگر مقصود اين است كه بفهماند من جاه عريض خود را به او دادم تا چه رسد به غير عريض آن، در مورد آيه شريفه قطعا جائز نيست، زيرا معنا اين مىشود كه ما انسان را بر خلق كثير خود برترى داديم تا چه رسد به خلق غير كثير.و چه بسا «2» بعضى از اين اشكال جواب دادهاند كه ما تسليم مىشويم، و مىپذيريم كه مراد از" كثير" غير ملائكه است، و كلمه" من" در" ممن" براى تبعيض است، تازه نهايت حرفى كه مىتوانيد بزنيد اين است كه بگوئيد: آيه شريفه از بيان برتر بودن انسان از ملائكه ساكت است، ما هم مىگوئيم سكوت اعم از اين است كه ملائكه برتر از انسان باشد، آيه اگر از آن ساكت است از اين نيز ساكت است، زيرا ممكن است واقعا انسان و ملائكه هيچيك بر ديگرى برترى نداشته باشد، و با هم مساوى باشند.و باز هم به فرض كه تسليم شويم و بپذيريم كه آيه دلالت بر تفضيل ملائكه بر انسان دارد، تازه نهايت حرفى كه شما مىتوانيد بزنيد اين است كه بگوئيد جنس ملائكه بر جنس آدم برترى دارد، و اين حرف منافات ندارد با اينكه بعضى از افراد بنى آدم افضل از ملائكه باشند مانند انبياء (ع).(1) مجمع البيان، ج 6، ص 429.(2) روح المعانى، ج 15، ص 118 و 119.
لطفا منتظر باشید ...
