ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

گردى هر چند تمايل مختصرى باشد ما عذاب دو چندان زندگى كه مجرمين را با آن شكنجه مى‏دهيم و عذاب دو چندان مرگ را كه در عالم ديگر با آن شكنجه‏شان مى‏دهيم به تو خواهيم چشانيد.

و در مجمع از ابان بن تغلب روايت كرده كه گفته است مراد از ضعف عذاب عذابى است كه درد و الم آن دو چندان باشد، و معنا اين است كه ما عذاب دنيا و آخرت (هر دو) را به تو مى‏چشانيم، آن گاه به گفته شاعر استدلال كرده كه گفته است.

كه مقصود از ضعف اليم عذاب اليم است يعنى وقتى مالك از من جدا گشت و كشته شد آن شب را در عذاب اليمى صبح كرديم.

و اينكه در ذيل آيه فرمود:" ثُمَّ لا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنا نَصِيراً" تشديد در تهديد است، و معنايش اين است كه در اين صورت عذاب واقع خواهد شد، و هيچ راه گريزى از آن نخواهد بود «1».

" وَ إِنْ كادُوا لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الْأَرْضِ لِيُخْرِجُوكَ مِنْها وَ إِذاً لا يَلْبَثُونَ خِلافَكَ إِلَّا قَلِيلًا".

كلمه" استفزاز" به معناى سوق دادن و تحريك خفيف و آسان است، و الف و لام در" الأرض" براى عهد است، و مقصود از آن زمين معهود، مكه معظمه است، و كلمه" خلاف" به معناى بعد است، و مقصود از قليل زمان اندك است.

و معناى آيه اين است كه مشركين نزديك بود كه ترا وادار كنند تا از مكه بيرون شوى، و اگر ايشان ترا بيرون مى‏كردند، بعد از رفتن تو، زمان زيادى زنده نمى‏ماندند، بلكه پس از مدت كوتاهى همه هلاك مى‏شدند.

بعضى «2» گفته‏اند: مراد اتحادى است كه مشركين با يهود كردند تا آن جناب را از سرزمينهاى عرب بيرون كنند.

و ليكن اين احتمال بعيد به نظر مى‏رسد چرا كه سوره مورد بحث، مكى است و آيات آن هم در يك سياق است و گرفتارى رسول خدا (ص) با يهوديان در مدينه و بعد از هجرت بوده است.

(1) مجمع البيان، ج 4، جزء 15، ص 82، چاپ بيروت.

(2) مجمع البيان، ج 4، جزء 15، ص 83.