ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

اشكال اين قول اين است كه هر چند اين تعميم صحيح است ليكن ارجاع سؤال به پرسش از حدوث و قدم روح و معنا كردن جواب به طورى كه با اين سؤال جور و مناسب در آيد ادعايى است بدون دليل و لفظ آيه هيچ دلالتى بر آن ندارد.

مفسرين، گذشته از اين اختلاف، اختلاف ديگرى در معناى" قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي" دارند كه آيا اين جواب، جواب مثبتى است، يا آنكه طفره رفتن از جواب و توجه نكردن به سؤال است، وجوه و اقوالى كه در معناى روح نقل كرديم از نظر مناسبت با اين دو قول مختلفند، پاره‏اى از آن اقوال با قول اول مناسبند، و پاره‏اى ديگر با قول دوم، كه اگر دقت فرموده باشيد ما در نقل هر يك از آن اقوال اشاره به اين جهت نيز كرده‏ايم.

سپس اختلاف ديگرى كرده‏اند كه مخاطبين به اين آيه چه كسانى هستند؟ و اينكه مى‏فرمايد:" شما از علم بهره‏اى داده نشده‏ايد مگر اندكى" آيا مخاطب به آن قوم يهود است و يا قريش؟- البته اگر قريش باشند قطعا يهوديها يادشان داده‏اند كه از رسول خدا (ص) چنين سؤالى بكنند- و يا آنكه مخاطبين به آن رسول خدا (ص) و ساير مردمند؟ مناسب‏تر به سياق آيات اين است كه مخاطبين به خطاب" وَ ما أُوتِيتُمْ" يهود باشد، و جمله مذكور تتمه كلام رسول خدا (ص) باشد، و هم ايشان پرسش مذكور را كرده باشند، چون در عصر رسول خدا (ص) يهود معروف به علم و دانش بوده‏اند، و در اين كلام و خطاب هم مختصر علمى براى آنان اثبات كرده.

و اما قريش و كفار عرب كه در پاره‏اى آيات قرآن از ايشان با جمله" الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ" تعبير شده مردمى جاهل بوده‏اند.

" وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ ثُمَّ لا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنا وَكِيلًا".

كلامى است متصل به ما قبلش، زيرا آيه قبلى اگر چه متعرض مطلق روح بود كه خود داراى مراتب مختلفى است اما بر حسب سياق آيات مورد بحث كه در باره قرآن گفتگو داشت مى‏فهميم كه مقصود از آن خصوص آن روحى است كه از آسمان بر رسول خدا (ص) نازل مى‏شود و قرآن را به او القاء مى‏كرد.

و بنا بر اين، معناى آيه مورد بحث- و خدا داناتر است- چنين خواهد شد آن روح كه بر تو نازل مى‏شود و قرآن را به امر ما به تو القاء مى‏كند از تحت قدرت ما خارج نيست و قسم مى‏خورم كه اگر بخواهيم همان روح را كه كلمه القاء شده ما به تو است، از بين مى‏بريم، آن وقت است كه ديگر كسى را كه به نفع تو و عليه ما وكيل به آن باشد نخواهى يافت يعنى كسى را نخواهى جست كه از تو دفاع نموده و ما را محكوم و مجبور به برگرداندن آن نمايد.