عدد سوره‏ها و آيات قرآن كريم‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

و آنچه كه دقت در تقسيم‏بندى طبيعى كلام عرب به فصول و قطعه‏هاى جداى از هم، و مخصوصا در كلمات مسجع آن، و نيز آنچه كه تدبر در روايات وارده از رسول خدا (ص) و اهل بيتش در خصوص عدد آيات وارد شده اقتضاء مى‏كند، اين است كه يك آيه از قرآن كريم يك قطعه از كلام خداست كه حقش اين است كه بر آن يك قطعه اعتماد و تكيه نموده و در تلاوت آن را، از قبل و بعدش جدا كرد.

و اين قطعات به اختلاف سياقها و مخصوصا در سياقهاى مسجع مختلف مى‏شود، چه بسا يك كلمه به تنهايى به خاطر سجع آخرش يك آيه به حساب آيد، مانند كلمه:" مدهامتان- دو برگ سبز" «1» و چه بسا آيه دو كلمه يا بيشتر باشد، خواه كلام تام باشد يا ناقص، مانند" الرَّحْمنُ"" عَلَّمَ الْقُرْآنَ"" خَلَقَ الْإِنْسانَ"" عَلَّمَهُ الْبَيانَ" «2» و مانند" الْحَاقَّةُ مَا الْحَاقَّةُ وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ" «3» و چه بسا كه يك آيه بسيار طولانى باشد، مانند آيه پيرامون قرض دادن و گرفتن كه آيه 282 از سوره بقره است.

عدد سوره‏ها و آيات قرآن كريم‏

فصل دوم، پيرامون عدد سوره‏ها و آيات قرآن كريم: تعداد سوره‏هاى قرآن، صد و چهارده عدد است، و بر همين عدد، قرآنهاى موجود در ميان مسلمين تدوين شده و اين قرآنها مطابق قرآنى است كه عثمان جمع‏آورى نموده، و ما قبلا از ائمه معصومين (سلام اللَّه عليهم أجمعين) نقل كرديم كه فرمودند: سوره" برائت" سوره‏اى مستقل نيست، بلكه متمم سوره" انفال" است، و همچنين" وَ الضُّحى‏" و" أَ لَمْ نَشْرَحْ" يك سوره و" فيل" و" ايلاف" يك سوره هستند.

و پيرامون تعداد آيه‏هاى قرآن بايد گفت: در اين خصوص نص متواترى نرسيده كه يك يك آيه‏ها را معرفى كند، و هر يك را از ديگرى متمايز سازد. روايات محدودى هم كه رسيده به خاطر خبر واحد بودن قابل اعتماد نيستند، و روشن‏ترين علت بر نبودن دليل معتبر، اختلاف اهل مكه، مدينه، شام، بصره و كوفه است، كه در باره تعداد آيات اعداد متفاوتى ارائه كرده‏اند.

بعضى «4» گفته‏اند: عدد آن شش هزار آيه است، بعضى «5» ديگر گفته‏اند: شش هزار و دويست و چهار آيه است، يكى «6» گفته شش هزار و دويست و چهارده آيه، و يكى «7» ديگر گفته‏

(1) سوره الرحمن، آيه 64.

(2) سوره الرحمن آيات 1- 4.

(3) سوره الحاقه، آيات 1- 3.

(4 و 5 و 6 و 7) الاتقان سيوطى، ج 1، ص 67.