ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

" قالَتْ رُسُلُهُمْ أَ فِي اللَّهِ شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرَكُمْ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى" «1» به خلاف نبوت، زيرا نبوت منصبى نيست كه مستلزم چنين لوازمى باشد.

پس اينكه در آيه مورد بحث تعبير به رسول كرده، خود مؤيد اين است كه مراد از تعذيب تعذيب دنيوى است نه اخروى و مطلق تعذيب.

پس اينكه فرمود:" وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا" به منزله دفع توهمى است كه ممكن است از كسى سر بزند، و از آيات سابق كه مى‏فرمود:" اثر اعمال به صاحبش برمى‏گردد، و صالحين را به اجر كبير و طالحين را به عذاب اليم نويد مى‏داد" چنين برداشت كند كه آثار گناهان (چه آثار سوء دنيوى آنها و چه اخرويشان) به هيچ وجه از صاحبانش جدا شدنى نبوده و هيچ قيد و شرطى در لحوق آنها به صاحبانشان نيست.

در اين آيه خداوند از چنين احتمالى پاسخ داده كه خدا به رحمت واسعه و عنايت كامله‏اش يك عذاب را كه همان عذاب استيصال دنيوى باشد مقيد به قيدى كرده، و آن اين است كه" بعد از بعث رسول و انذار او" باشد، هر چند مى‏توانست اين قيد را نياورد، و ليكن به خاطر رحمت و رأفتش به زبان پيامبر بندگانش را تا نهايت درجه، موعظه نموده و حجت را بعد از تمام شدنش كاملتر مى‏كند آن وقت اگر باز هم به گمراهى خود ادامه دادند عذاب را مى‏فرستد، و بنا بر اين جمله" ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ" معنايش" واقع نشدن" آن است، نه" جايز نبودن" آن.

بنا بر اين آيه شريفه همانطور كه ملاحظه مى‏شود در مقام اين نيست كه حكم عقل را كه مى‏گويد:" عقاب بدون بيان جايز نيست" امضاء كند، بلكه كاشف از اقتضايى است كه عنايت و رحمت خداوندى دارد، و آن اين است كه هيچ قومى را (هر چند مستحق عذاب باشند) به عذاب استيصال دچار نكند مگر بعد از آنكه رسولى به سويشان گسيل دارد تا حجت را بر ايشان مؤكد و تمامتر نموده و با بيانهايى پى در پى گوشزدشان كند.

و اما" نبوت"، مقامى است كه به وسيله آن تكاليف بر بندگان ابلاغ مى‏شود و شرايع دين بيان مى‏گردد به همين جهت مؤاخذه الهى و يا مغفرتش در حق افراد استقرار مى‏يابد و مشخص مى‏گردد كه چه كسى مستحق ثواب و چه كسى مستوجب عقاب اخروى است.

(1) گفتند پيامبران آنها آيا در خدا شكى است پديد آورنده آسمانها و زمين است مى‏خواند شما را به چيزى كه مغفرت است براى شما از گناهانتان و به تاخير اندازد شما را تا روز نامبرده شده. سوره ابراهيم، آيه 10.