بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید ترجمه تفسير الميزان تأليف: مفسر كبير، فيلسوف متأله، آية اللَّه علامه سيد محمد حسين طباطبائى (قدس سره) مترجم: سيد محمد باقر موسوى همدانى جلد هفدهم فهرست مطالب
جلد هفدهم
(35) سوره فاطر مكى است و چهل و پنج آيه دارد(45)
[سوره فاطر(35): آيه 1]
ترجمه آيه
بيان آيه
معناى فطر و مراد از فاطر السماوات و الأرض
اشاره به اينكه همه ملائكه واسطههاى بين خدا و خلق هستند، و مراد از اينكه ملائكه داراى بالها(أولي أجنحة) هستند
بحث روايتى رواياتى در باره ملائكه و وصف ايشان، در ذيل آيه: جاعل الملائكة رسلا أولي أجنحة...
گفتارى در باره ملائكه(اوصاف چهار گانه ملائكه در قرآن و حديث)
بيان اينكه وجود ملائكه مادى و جسمانى نيست و توضيحى در مورد تمثل ملائكه به اشكال و تهيات جسمانى و رد اينكه گفته شده ملك جسمى است لطيف...
[سوره فاطر(35): آيات 2 تا 8]
ترجمه آيات
بيان آيات عطاء رزق و نعمت و منع از آن فقط با اراده خداى تعالى است
استدلال بر يگانگى خدا در ربوبيت، با بيان اينكه فقط او خالق است
معناى جمله: و لا يغرنكم بالله الغرور
كافر بد را خوب مىبيند و خدا او را مجازات نموده اضلال مىكند. پس بر ضلالت او اندوه مخور
[سوره فاطر(35): آيات 9 تا 14]
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى عزت و مفاد آيه: من كان يريد العزة فلله العزة جميعا
مراد از كلم طيب و صعود آن به سوى خدا و مقصود از اينكه عمل صالح آن را بلند مىكند(إليه يصعد الكلم الطيب...)
مراد از مكر سيئات و اينكه فرمود: و مكر أولئك هو يبور
وجوه مختلف در باره خلقت انسان از خاك در آيه: و الله خلقكم من تراب ثم من نطفة...
تمثيل حال مؤمن و كافر به درياى شيرين و درياى شور
اشكال و شبههاى در ذيل جمله: و تستخرجون حلية تلبسونها و جوابهايى كه بدان داده شده است
وجه تفاوت تعبير در آيه: و ترى الفلك فيه مواخر... و آيه: و ترى الفلك مواخر فيه...
معناى اينكه فرمود آلهه مشركين دعايشان را نمىشنوند
بحث روايتى(رواياتى در باره تشبيه رستاخيز به احياء زمين با باران، و در ذيل آيه: إليه يصعد الكلم الطيب...)
[سوره فاطر(35): آيات 15 تا 26]
ترجمه آيات
بيان آيات
توضيح اينكه فقر و نياز منحصر در انسان و غنا و بى نيازى منحصر در خداى تعالى است(أنتم الفقراء إلى الله و الله هو الغني الحميد)
معناى آيه: و لا تزر وازرة وزر أخرى...
تمثيلهايى براى بيان حال و اعمال مؤمن و كافر
گفتارى پيرامون معناى عموم انذار سخنى پيرامون عموم انذار و اينكه هيچ امتى كه در آن پيغمبرى ظهور نكرده باشد نبوده است(و إن من أمة إلا خلا فيها نذير)
بحث روايتى(رواياتى در ذيل جمله: و لا تزر وازرة وزر أخرى... و آيه: و ما أنت بمسمع من في القبور)
[سوره فاطر(35): آيات 27 تا 38]
ترجمه آيات
بيان آيات
توضيح دلالت اختلاف الوان ثمرات و... بر توحيد
مراد از كتاب و وراثت آن در آيه: ثم أورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا...
مقصود از بندگان خاص(الذين اصطفينا) كه خداوند كتاب را به ايشان به ارث رساند
اقوال مختلف مفسرين در تفسير آيه فوق
بحث روايتى چند روايت در ذيل جمله إنما يخشى الله من عباده العلماء و در باره مراد از ظالم لنفسه ، مقتصد و سابق بالخيرات در آيه: ثم أورثنا الكتاب الذين اصطفينا...
چند روايت در باره مقدار عمرى كه سپرى شدن آن جاى عذرى براى آدمى نمىماند(أ و لم نعمركم ما يتذكر فيه من تذكر)
[سوره فاطر(35): آيات 39 تا 45]
ترجمه آيات
بيان آيات
استدلال و احتجاج عليه مشركين و در رد ارباب و آلهه موهوم آنان
استدلال بر توحيد با استناد به ابقاء موجودات و اينكه ابقاء عبارتست از ايجاد و تدبير متوالى
معناى اين كلام قريش كه پيش از بعثت پيامبر(صلّى الله عليه وآله) قسم مىخوردند كه اگر نذيرى به سويشان بيايد أهدى من إحدى الأمم خواهند شد
اشاره به معناى اينكه فرمود مكر سيئ جز به اهل آن نمىرسد
وجه اينكه فرمود اگر خدا مردم را براى گناهانشان مؤاخذه كند جنبندهاى بر زمين نمىماند
بحث روايتى(روايتى در ذيل آيه: و لو يؤاخذ الله الناس بما كسبوا...)
(36) سوره يس مكى است و هشتاد و سه آيه دارد(83)
[سوره يس(36): آيات 1 تا 12]
ترجمه آيات
بيان آيات غرض و محتواى سوره مباركه يس و شان و فضيلت آن
توضيح و تفسير آيات: يس ` و القرآن الحكيم... فهم غافلون
معناى آيه: لقد حق القول على أكثرهم...
تمثيلى كه حال كفار را در راه نيافتن و هدايت نشدنشان بيان مىكند(إنا جعلنا في أعناقهم أغلالا...)
معناى جمله: نكتب ما قدموا و آثارهم و بيان اينكه نامه اعمال كتابى غير از لوح محفوظ(امام مبين) مىباشد
بحث روايتى رواياتى در باره نزول آيه: و جعلنا من بين أيديهم سدا... در ماجراى سوء قصد ابو جهل و يارانش به پيامبر(صلّى الله عليه وآله)
بيان عدم انطباق سياق آيات اول سوره يس با اين روايات
چند روايت در باره عمل، در ذيل جمله: و نكتب ما قدموا و آثارهم ، و در باره اينكه امام مبين على عليه السلام است
[سوره يس(36): آيات 13 تا 32]
ترجمه آيات
بيان آيات انذار و تبشير كسانى كه سواء عليهم أ أنذرتهم ام لم تنذرهم به منظور اتمام حجت و رسيدن آنان به كمال شقاوت است
وجه اينكه در نقل تكذيب پيامبران توسط مشركين فرمود: قالوا ما أنتم إلا بشر مثلنا و ما أنزل الرحمن من شيء
معناى جمله: طائركم معكم كه رسولان(ع) به مكذبان خود گفتند
در حجت و برهان عليه مشركين، در سخن مردى كه از اقصاى مدينه آمد: و ما لي لا أعبد الذي فطرني...
توضيحى راجع به جنت در آيه قيل ادخل الجنة و اينكه خطاب كننده كيست
مراد استعمال وصف مكرم - اكرام شده در آيات قرآن
هلاك شدن قوم مكذب با صيحهاى واحده
بحث روايتى(رواياتى در باره داستان فرستادگان عيسى(ع) و مؤمنى كه مردم را به پيروى آن رسولان دعوت كرد و...)
[سوره يس(36): آيات 33 تا 47]
ترجمه آيات
بيان آيات
توضيح مفردات و مفاد آيات شريفهاى كه آيات مربوط به تدبير امر رزق مردم را بيان مىكنند
توضيح جمله: و ما عملته أيديهم در آيه: ليأكلوا من ثمره و ما عملته أيديهم...
بيان مفاد آيه: سبحان الذي خلق الأزواج كلها مما تنبت الأرض...
مراد از بيرون كشيدن روز از شب(و آية لهم الليل نسلخ منه النهار)
معناى آيه: و الشمس تجري لمستقر لها
مقصود از اينكه فرمود: و القمر قدرناه منازل حتى عاد كالعرجون القديم
شمس و قمر تابع تدبير خدا و ملازم مسير خود هستند و خورشيد به ماه نمىرسد و شب از روز جلو نمىافتد
معناى جمله اتقوا ما بين أيديكم و ما خلفكم و جواب كفار به دعوت به تقوى(پرواز از خالق)
عكس العمل كفار در برابر دعوت به انفاق(شفقت و خدمت به خلق)
بحث روايتى رواياتى در ذيل آيه: و الشمس تجري لمستقر لها... و رد سخنى از آلوسى در باره روايتى از امام رضا(ع) راجع به تقدم روز بر شب
[سوره يس(36): آيات 48 تا 65]
ترجمه آيات
بيان آيات
تحليل سخن كفار بعد از رستاخيز(قالوا يا ويلنا من بعثنا من مرقدنا هذا ما وعد الرحمن و صدق المرسلون)
توضيحى در مورد اينكه فرمود: لا تجزون إلا ما كنتم تعملون - جز آنچه مىكرديد جزا داده نمىشويد
وصف و حال اصحاب الجنة در بهشت برين
مراد از عهد خدا با بنى آدم در آيه: أ لم أعهد إليكم يا بني آدم أن لا تعبدوا الشيطان...
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به قيام قيامت و احوال دوزخيان و بهشتيان و...)
[سوره يس(36): آيات 66 تا 83]
ترجمه آيات
بيان آيات تهديد كفار به گرفتن چشمان و دگرگون ساختن خلقتشان
توضيح اينكه فرمود: ما به پيامبر شعر نياموختيم و شاعرى شايسته او نيست(و ما علمناه الشعر و ما ينبغي له)
مقصود از اينكه فرمود: انسان مالك چهار پايان است
معناى جمله: و هم لهم جند محضرون كه در باره احضار مشركين و آلهه شان در قيامت است
استبعاد معاد توسط مشركين و جواب خداى تعالى به اين استبعاد
اقوال مختلف در باره خلقت مثل در آيه: أ و ليس الذي خلق السماوات و الأرض بقادر على أن يخلق مثلهم...
بيان اينكه منظور از خلقت مثل انسانها در قيامت، اعاده آنها است، با توضيحى در مورد تغير و تبدل متوالى بدن و عدم تغير و تبدل نفس و روح
توضيح مفاد آيه شريفه: إنما أمره إذا أراد شيئا أن يقول له كن فيكون... و بيان مراد از امر و قول در آن
معناى ملكوت و اينكه ملكوت هر چيزى به دست خدا است
بحث روايتى(رواياتى در باره بيگانه بودن پيامبر(صلّى الله عليه وآله) از شعر و شاعرى، اعاده و احياء اموات، و اراده قول خداوند)
(37) سوره صافات مكى است و صد و هشتاد و دو آيه دارد.(182)
[سوره الصافات(37): آيات 1 تا 11]
ترجمه آيات
بيان آيات
وجوه مختلف در باره مراد از سه طايفه: صافات ، زاجرات و تاليات كه خداوند بدانها سوگند ياد كرده است
بيان اينكه مراد، سه طائفه از ملائكه كه مامور نزول وحى بودهاند مىباشد
توضيح اينكه سوگند به صافات، زاجرات و تاليات، متضمن استدلال براى إن إلهكم لواحد است
بيان آيات راجع به تزيين آسمان دنيا به زيور كواكب و حفظ آن از شياطين مارد و...
گفتارى در معناى شهاب گفتارى در معناى شهاب(در ذيل آيه: إلا من خطف الخطفة فأتبعه شهاب ثاقب)
بحث روايتى(چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته)
[سوره الصافات(37): آيات 12 تا 70]
ترجمه آيات
بيان آيات حكايت استهزاء مشركين آيات خدا و دعوت پيامبر را و استبعادشان رستاخيز خود و پدرانشان را
اشاره به وجه تسميه قيامت به يوم الفصل
مراد از الذين ظلموا ، ازواج و ما كانوا يعبدون ` من دون الله در آيه: احشروا الذين ظلموا...
وجه تعبير به هدايت در فاهدوهم إلى صراط الجحيم
مراد از سؤال در و قفوهم إنهم مسؤلون سؤال از چيست؟
اعتراض كفار به بزرگان و رهبران خود در قيامت كه شما باعث گمراهى ما بوديد و جواب رؤساى كفر به پيروان خود
تابع و متبوع در عذاب مشتركند
مقصود از عباد الله المخلصين و اينكه رزق معلوم دارند و...
گفتگوى اهل بهشت با يكديگر
وصف شجره زقوم
بحث روايتى(رواياتى در باره مسئول بودن انسان، و در ذيل برخى آيات گذشته)
[سوره الصافات(37): آيات 71 تا 113]
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان آيات مربوط به منزلت نوح عليه السلام و اجابت دعاى او
نكتهاى در باره اينكه فرمود: سلام على نوح في العالمين
نكتهاى در باره اينكه فرمود: سلام على نوح في العالمين
مراد از قلب سليم داشتن ابراهيم(عليه السلام) عدم تعلق او به غير خدا است
وجه اينكه ابراهيم(عليه السلام) به ستارگان نظر افكند و سپس از بيمارى خود خبر داد(فنظر نظرة في النجوم ` فقال إني سقيم)
سخنان ابراهيم(عليه السلام) بابتها! و احتجاج او بابت پرستان
معنى و وجه اينكه فرمود خدا اعمال شما را خلق كرده(و الله خلقكم و ما تعملون)
مراد ابراهيم(عليه السلام) از اينكه فرمود: إني ذاهب إلى ربي سيهدين
گفتگوى ابراهيم و اسماعيل(عليهما السلام) در باره رؤياى ذبح و...
بحث روايتى رواياتى در باره مراد از قلب سليم و اينكه ابراهيم(عليه السلام) فرمود: إني سقيم و اينكه خدا را دو اراده و مشيت است
چند روايت در باره داستان ذبح اسماعيل و اينكه ذبيح اسماعيل بوده نه اسحاق
[سوره الصافات(37): آيات 114 تا 132]
ترجمه آيات
بيان آيات بيان آيات متضمن خلاصهاى از داستان موسى و هارون(عليهما السلام) و داستان الياس و دعوت او(عليه السلام)
حجتى بر توحيد كه در سخن الياس(عليه السلام) به قوم خود، با استناد به خالق بودن خدا اقامه شده است
بحث روايتى(دو روايت در باره مراد از بعل در: أ تدعون بعلا... و ال ياسين
سخنى پيرامون داستان الياس(ع)
[سوره الصافات(37): آيات 133 تا 148]
ترجمه آيات
بيان آيات
مراد از اينكه فرمود: يونس به سوى كشتى فرار كرد(إذ أبق إلى الفلك المشحون)
معناى اينكه فرمود: اگر نبود اينكه يونس از سجين بود تا روز بعث در شكم ماهى مىماند
گفتارى در چند فصل پيرامون داستان يونس(ع)
1 - داستان آن جناب در قرآن كريم
2 - داستان او از ديدگاه اهل كتاب
موارد اختلاف داستان يونس(عليه السلام) نزد اهل كتاب، با ظواهر آيات قرآن كريم
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آيات مربوط به داستان يونس(عليه السلام))
[سوره الصافات(37): آيات 149 تا 182]
ترجمه آيات
بيان آيات رد اعتقاد مشركين به دختر داشتن خدا و خويشاوندى بين او و جن
توضيحى در باره استثناى عباد مخلصين در آيه: سبحان الله عما يصفون ` إلا عباد الله المخلصين و اينكه چرا خدا از وصف واصفان(جز وصف عباد مخلصين) منزه است
بيان مفاد آيه: فإنكم و ما تعبدون ` ما أنتم عليه بفاتنين ` إلا من هو صال الجحيم
رد و ابطال پندار مشركين در باره اينكه ملائكه دختران خدايند، با بيان موقف و موقعيت ملائكه در عالم خلقت و اعمال صادره از ايشان
مقصود از اينكه انبياء(عليهم السلام) منصور هستند و جند خدا غالبند
بحث روايتى(چند روايت در ذيل آيه: و إنا لنحن الصافون...)
(38) سوره ص مكى است و هشتاد و هشت آيه دارد(88)
[سوره ص(38): آيات 1 تا 16]
ترجمه آيات
بيان آيات محتواى كلى سوره مباركه ص
توضيح معناى آيه: و القرآن ذي الذكر ` بل الذين كفروا في عزة و شقاق
بيان سخنان اشراف و بزرگان كفار در رد دعوت پيامبر اكرم(صلّى الله عليه وآله) و سفارش به ادامه پرستش آلهه
اعراض از سخنان آنان و تهديد و تحقيرشان
بحث روايتى(رواياتى در باره شان نزول آيات: و عجبوا أن جاءهم منذر منهم و قال الكافرون... و در باره ص)
[سوره ص(38): آيات 17 تا 29]
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان آيات مربوط به اوصاف و اقوال داوود(عليه السلام): تسبيح كوهها و پرندگان با او و...
مراد از حكمت ، فصل الخطاب كه به داوود(عليه السلام) داده شده بود
معناى خشيت ، خوف و فزع و توضيحى در باره فزع داوود(عليه السلام) در ماجراى مراجعه دو خصم نزد او براى داورى
قضاوت و حكم داوود(عليه السلام) و سپس استغفار و انابه او
بيان اينكه مراجعه كنندگان نزد داوود ملائكه بودهاند و داستان مرافعه تمثل بوده و حكم ناصواب در عالم غير واقعى گناه محسوب نمىشود
مقصود از اينكه خداوند داوود(عليه السلام) را خليفه در زمين قرار داد
عصمت باعث سلب اختيار نيست و توجه خطاب لا تتبع الهوى به داوود(عليه السلام) بلا اشكال است
احتجاج بر مساله معاد با بيان اينكه خلق سماء و ارض باطل نيست
احتجاج ديگرى بر معاد با بيان اينكه خداوند متقين و فجار را در يك رديف قرار نمىدهد
بحث روايتى(داستان مراجعه دو طائفه متخاصم نزد داوود(عليه السلام) و...)
گفتارى در چند فصل پيرامون سرگذشت داوود(ع)
[سوره ص(38): آيات 30 تا 40]
ترجمه آيات
بيان آيات
چند وجه در معناى سخن سليمان(عليه السلام): إني أحببت حب الخير عن ذكر ربي... و توضيحى در باره علاقه آن جناب به اسبها و باز ماندنش از عبادت خدا
جسدى كه بر تخت سليمان(عليه السلام) افكنده شد جنازه فرزند او بوده كه براى آزمايش و تنبيه او ميرانده شده و...
معناى اينكه فرمود: فسخرنا له الريح تجري بأمره رخاء...
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آيه! فقال إني أحببت حب الخير عن ذكر ربي... و در باره افتادن جسدى بر تخت او)
[سوره ص(38): آيات 41 تا 48]
ترجمه آيات
بيان آيات
مقصود از بنصب و عذاب كه ايوب(عليه السلام) بدان مبتلا بود و وجه اينكه ابتلاء خود به آن دو را به شيطان نسبت داد(أني مسني الشيطان بنصب و عذاب).
بيان امكان مداخله شيطان در ابدان و اموال و ديگر متعلقات مادى معصومين(عليهم السلام)
استجابت دعاى ايوب(عليه السلام) با شفاى امراضش و باز گردان اهل او به او
وجه اينكه ابراهيم و اسحاق و يعقوب(عليهم السلام) را به داشتن دست و چشم مدح فرمود
معناى اينكه در تعليل مدح ايشان فرمود: إنا أخلصناهم بخالصة ذكرى الدار
گفتارى در سرگذشت ايوب(ع)(در قرآن و حديث) در چند فصل
رواياتى در ذيل داستان ايوب(عليه السلام) و ابتلائات او
خبرى از يسع و ذو الكفل(ع)
[سوره ص(38): آيات 49 تا 64]
ترجمه آيات
بيان آيات وصف حال متقيان در بهشت
وصف حال طاغيان در جهنم و حكايت تخاصم و مشاجره متبوعان و تابعان در دوزخ
[سوره ص(38): آيات 65 تا 88]
ترجمه آيات
بيان آيات
تقرير احتجاجات متعدد بر وحدانيت خداى تعالى كه آيه: قل إنما أنا منذر و ما من إله إلا الله... متضمن است
توضيح در باره ارتباط آيه: إذ قال ربك للملائكة إني خالق بشرا من طين با قبل
وجه اينكه فرمود آدم را با دو دستم آفريدم
معناى جمله: أستكبرت أم كنت من العالين كه استفهام توبيخى از ابليس در باره سجده نكردنش براى آدم است
مبدء ارتكاب معاصى، انكار مالكيت مطلقه خدا و حكمت او است
اشاره به اينكه عين خواسته ابليس(فأنظرني إلى يوم يبعثون) اجابت نشده و او الى وقت اليوم المعلوم مهلت داده شده
بحث روايتى(رواياتى در باره مخاصمه ملأ اعلى، استكبار ابليس و اباء او از سجده بر آدم، و اوصاف متكلفين)
(39) سوره زمر در مكه نازل شده و هفتاد و پنج آيه دارد(75)
[سوره الزمر(39): آيات 1 تا 10]
ترجمه آيات
بيان آيات محتواى كلى سوره مباركه زمر و زمينه نزول آن
معناى اينكه دين خالص براى خداست و بيان مبناى اعتقادى بت پرستان در باره عبادت ارباب و آلهه و مقصود از اينكه آنان غير خدا را اولياء اتخاذ كردهاند
تقرير احتجاج بر رد و نفى فرزند گرفتن خدا براى خود(چه فرزندى حقيقى و چه اعتبارى) در آيه: لو أراد الله أن يتخذ ولدا لاصطفى مما يخلق ما يشاء...
احتجاج بر وحدت خداوند در الوهيت و ربوبيت، با بيان انحصار خلق و تدبير در او عز و جل
تفسير آيه: إن تكفروا فإن الله غني عنكم و لا يرضى لعباده الكفر و إن تشكروا يرضه لكم... كه راجع به كفران نعمت و شكر آن است
گفتارى در معناى خشم و رضاى خدا
انسان بالفطره خدا شناس است و در حال اضطرار به اوست ولى در حال تنعم و خوشى، غافل از او
برابر نبودن انسان متنعم غافل از خدا با مؤمن متهجد، و عدم تساوى عالم به خدا با جاهل به او
بحث روايتى(رواياتى در باره اخلاص، الذين يعلمون ، و شان نزول آيه: أمن هو قانت... و اجر صابران)
[سوره الزمر(39): آيات 11 تا 20]
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان جمله أمرت لأن أكون أول المسلمين و اينكه پيامبر(صلّى الله عليه وآله) نيز پيشاپيش ديگران مكلف و مامور به اسلام و عبادت مخلصانه است
مقصود از خسران نفس و اهل، و اينكه چنين زيانى خسران مبين است
مفاد جمله الذين يستمعون القول فيتبعون أحسنه كه در وصف بندگان خود فرموده است
بحث روايتى(چند روايت در باره خسران نفس و اهل، اطاعت جباران، و...)
[سوره الزمر(39): آيات 21 تا 37]
ترجمه آيات
بيان آيات
لازمه هدايت، شرح صدر براى اسلام، و لازمه ضلالت، قساوت قلب از ياد خداست
مراد از اينكه قرآن احسن الحديث ، كتابا متشابها و مثانى است و...
هدايت فقط كار خداست، بدون واسطه يا به واسطه انبياء و اولياء
معنى و مراد از أ فمن يتقي بوجهه سوء العذاب يوم القيامة
مثلى براى بيان حال موحد و مشرك(ضرب الله مثلا رجلا فيه شركاء...)
مراد از كذب بر خدا و اينكه چرا مرتكب آن اظلم ستمگرترين است
معناى اينكه در باره متقين كه در اعتقاد و در عمل، دين حق را تصديق كردند فرمود خدا از آنان أسوأ الذي عملوا را مىپوشاند و بأحسن الذي كانوا يعملون پاداش مىدهد
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آيه: أ فمن شرح الله صدره للإسلام... ، عند ربكم تختصمون و مراد از الذي جاء بالصدق... و...)
[سوره الزمر(39): آيات 38 تا 52]
ترجمه آيات
بيان آيات احتجاج عليه مشركين بر وحدانيت خداى تعالى در خلقت و ربوبيت
معناى توفى انفس و وجه اسناد آن به خداوند در جايى، و به ملك الموت و رسل در جاهاى ديگر
اشاره به تغاير نفس و بدن و اينكه مردن و خواب هر دو توفى و قبض روح است
توضيح اينكه شفاعت كننده بايد، مالك باشد، پس همه شفاعتها از آن خدا و منتهى به اوست كه مالك همه چيز است
وصف عذابى كه ظالمان(منكران معاد) در قيامت مىبينند
ناسپاس بودن آدمى، كه چون خدا نعمتى به او داد مىگويد: أوتيته على علم
دو جواب به انسان ناسپاس متنعمى كه برخوردارى مستند به خود مىداند
بحث روايتى(رواياتى در باره توفى انفس، خواب و رؤيا)
[سوره الزمر(39): آيات 53 تا 61]
ترجمه آيات
بيان آيات
مقصود از عبادى و رحمت الله در آيه قل يا عبادي الذين أسرفوا على أنفسهم لا تقنطوا من رحمة الله
توضيحاتى در ذيل جمله: إن الله يغفر الذنوب جميعا و اينكه مفاد آن آمرزش همه گناهان حتى شرك است، به سبب توبه
مراد از پيروى بهترين چيزى خدا نازل كرده(و اتبعوا أحسن ما أنزل إليكم من ربكم)
زنهار از فوت وقت و دچار حسرت قيامت شدن
بحث روايتى(رواياتى در باره مغفرت الهى و شان نزول آيه: يا عبادي الذين أسرفوا على أنفسهم...)
[سوره الزمر(39): آيات 62 تا 75]
ترجمه آيات
بيان آيات
اشاره به وحدانيت خدا در ربوبيت با بيان اينكه او خالق همه چيز و وكيل بر همه چيز است
اشاره به عدم منافات عصمت با اختيار و بيان اينكه نهى پيامبر(صلّى الله عليه وآله) از شرك ورزيدن، نهى حقيقى است
معناى اينكه در باره مشركين فرمود: و ما قدروا الله حق قدره
توضيحى در باره نفخه صور و صعقه آسمانيان و زمينيان و مقصود از استثناء إلا من شاء الله در آيه و نفخ في الصور...
مراد از اشراق زمين به نور پروردگار در قيامت، و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
سخن بهشتيان بعد از ورود به بهشت
بحث روايتى(رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته)
دو روايت در باره اينكه بهشت و جهنم را دربهايى است
(40) سوره مؤمن در مكه نازل شده و هشتاد و پنج آيه دارد(85)
[سوره غافر(40): آيات 1 تا 6]
ترجمه آيات
بيان آيات اشاره به مطالبى كه سوره مباركه مؤمن متضمن است
بيان اينكه اساس تنزيل كتاب، علم محيط خدا به خلق خود مىباشد و تنزيل كتاب مقتضاى غافر الذنب ، قابل التوب ، شديد العقاب و ذى الطول بودن خداى تعالى است
حال كفارى كه با جدال به باطل در صدد مقابله با حجتهاى حق بر آمدند و خدا آنان را بگرفت
[سوره غافر(40): آيات 7 تا 12]
ترجمه آيات
بيان آيات
توضيح استغفار و دعاى ملائكه حامل عرش و پيرامونيان عرش براى مؤمنان و پدران و همسران و فرزندان ايشان
مراد از سيئات در دعاى ملائكه براى تائبين و صالحين: و قهم السيئات...
توضيحى در مورد عدم منافات در خواست مغفرت و بهشت براى تائبين و مؤمنين، با اينكه بر خدا واجبست تائبين و مؤمنين را ببخشد و مؤمنان را داخل بهشت كند
حكايت اعتراف بى حاصل كفار دوزخى به يقينشان به معاد و اقرارشان به گناهانشان، براى نجات يافتن از عذاب
مراد از دو اماته و دو احياء در سخن كفار در جهنم: ربنا أمتنا اثنتين و أحييتنا اثنتين... و وجوه مختلف در اين باره
[سوره غافر(40): آيات 13 تا 20]
ترجمه آيات
بيان آيات اقامه دو حجت بر توحيد، با بيان اينكه ارسال رسل و انزال رزق فقط از ناحيه خداى سبحان است
معناى اينكه خداى تعالى رفيع الدرجات است
معناى اينكه خداى تعالى رفيع الدرجات است
مقصود از بروز مردم براى خدا در روز قيامت
توضيحى در مورد لا ظلم اليوم و تعليل آن به إن الله سريع الحساب
احتجاج بر توحيد با بيان اينكه خدا قضاى به حق مىكند
بحث روايتى(رواياتى در باره يوم التلاق ، فانى شدن دنيا به هنگام قيامت، توبه، و خائنة الأعين
[سوره غافر(40): آيات 21 تا 54]
ترجمه آيات
بيان آيات
داستان ارسال موسى(عليه السلام) به سوى فرعون و گفتگوى فرعون در باره كشتن او
موسى(عليه السلام) از شر هر متكبر بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مىبرد
مؤمن آل فرعون، فرعونيان را از قتل موسى(عليه السلام) نهى و نسبت به تصميم بر آن توبيخ مىكند و بدانان هشدار مىدهد
اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت: يا هامان ابن لي صرحا لعلي أبلغ الأسباب...
بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤمن آل فرعون
نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه در دنيا و نه در آخرت دعوتى ندارد
اشاره به مقامات سه گانه عبوديت: توكل، تفويض و تسليم
نكاتى در باره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
اينكه در جهنم كفار زير دست(تابعان) كم كردن عذاب خود را از بزرگان و متبوعان خود سؤال مىكنند از باب ظهور ملكات دنيويشان است
توضيحى در باره وعده خدا به استجابت دعا و معنى و وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مىگويند: فادعوا و ما دعاء الكافرين إلا في ضلال
بحث روايتى(رواياتى در باره: تقيه، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام بر آتش عرضه مىشوند)
[سوره غافر(40): آيات 55 تا 60]
ترجمه آيات
بيان آيات استنتاج از داستان موسى و فرعون و امر پيامبر اسلام(صلّى الله عليه وآله) به صبر، استغفار و تسبيح
علت اينكه با باطل در برابر حق مجادله مىكنند، كبر آنان است
بحث روايتى(رواياتى در باره دعاء و استجابت آن در ذيل آيه: ادعوني أستجب لكم...)
[سوره غافر(40): آيات 61 تا 68]
ترجمه آيات
بيان آيات اثبات توحيد خداوند و الوهيت و ربوبيت با بيان او در آفاق و انفس
بحث روايتى(نقل و رد رواياتى كه در باره شان نزول آيه: لخلق السماوات و الأرض أكبر من خلق الناس نقل شده
[سوره غافر(40): آيات 69 تا 78]
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان حال مجادله كنندگان در آيات خدا و سر انجام سختى كه در جهنم خواهند داشت
معناى اينكه فرمود: ذلكم بما كنتم تفرحون في الأرض بغير الحق...
[سوره غافر(40): آيات 79 تا 85]
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى جمله فرحوا بما عندهم من العلم كه عكس العمل كفار بر خوردار از علوم مادى را در مقابل دعوت پيامبران الهى حكايت مى كند
(41) سوره فصلت، مكى است و پنجاه و چهار آيه دارد(54)
[سوره فصلت(41): آيات 1 تا 12]
ترجمه آيات
بيان آيات غرض اصلى اين سوره مباركه
نكتهاى كه از جمله تنزيل من الرحمن الرحيم استفاده مىشود، معناى تفصيل قرآن
توضيحى راجع به عربى بودن قرآن و جهانى و عمومى بودن دعوت خاتم الانبياء(صلّى الله عليه وآله)
انفاق نكردن مال، و كفر به معاد، دو صفت از اخص صفات مشركين
مقصود از خلقت زمين در دو روز، خلقت آن در دو قطعه از زمان و در دو مرحله است
وجوهى كه در باره تقدير روزىها در چهار روز(و قدر فيها أقواتها في أربعة أيام) و جمع بين آن و اينكه خلقت زمين و آسمانها در شش روز بوده، گفته شده است
مقصود از سؤال در: سواء للسائلين استعداد ذاتى و احتياج طبيعى نباتات و حيوانات و انسان است
معناى جمله: ثم استوى إلى السماء و بيان اينكه مفاد كلمه ثم تاخر زمانى خلقت آسمان نيست
توضيح در مورد فرمان خداوند به آسمان و زمين(ائتيا طوعا أو كرها) و تخيير آن دو بين آمدن به طوع يا كره
معناى اينكه در باره خلقت آسمانها فرمود: فقضاهن سبع سماوات...
مراد از وحى و مقصود از امر آسمانها در جمله: و أوحى في كل سماء أمرها
وجه اينكه فرمود سماء دنيا را با مصابيح آراستيم.
گفتارى در تكميل مطالب گذشته(راجع به آسمانها و اينكه آسمانها منزلگاه ملائكه است)
بحث روايتى روايتى در باره قرائت آيات اول سوره فصلت(حم سجده) توسط پيامبر(صلّى الله عليه وآله) در جواب فرستاده قريش
چند روايت حاكى از گفتگوى يهوديان با رسول الله(صلّى الله عليه وآله) در باره خلقت شش روزه زمين و آسمانها، و بيان ضعف آنها
رواياتى در باره آغاز خلقت عالم
[سوره فصلت(41): آيات 13 تا 25]
ترجمه آيات
بيان آيات انذار به عذاب دنيوى، عذابى مثل صاعقه عاد و ثمود كه پيامبران به سويشان رفتند و...
وجه اينكه از هود و صالح(عليه السلام) با صيغه جمل الرسل ياد كرد
مراد از حشر دشمنان خدا به سوى آتش
توضيح راجع به شهادت اعضاء و پوست بدن آدمى عليه او در قيامت، و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
توضيح جمله: أنطقنا الله الذي أنطق كل شيء كه جواب اعضاء و پوست بدن در جواب آدميان كه مىگويند: لم شهدتم علينا؟ مىباشد
بحث اجمالى قرآنى(قسمتى از آيات قرآنى كه دلالت دارند بر اينكه تمامى موجودات داراى علم هستند)
بحث اجمالى فلسفى(در باره علم داشتن موجودات مادى و غير مجرد)
تفسير آيه: و ما كنتم تستترون... و بيان اينكه اعمال بندگان از آفريدگار پوشيده نبوده، خدا بر هر چيزى شهيد و رقيب است
معناى اينكه قرينهاى سوء براى مشركين ما بين أيديهم و ما خلفهم را زيبا جلوه دادند
بحث روايتى(رواياتى راجع به حسن ظن به خدا، و مراد از گواهى دادن پوست بدن در قيامت)
[سوره فصلت(41): آيات 26 تا 39]
ترجمه آيات
بيان آيات
(رواياتى راجع به حسن ظن به خدا، و مراد از گواهى دادن پوست بدن در قيامت)
بيان حسن حال مؤمنين استقامت پيشه و آينده نيكويى كه در انتظارشان است
دعوت پيامبر اسلام(صلّى الله عليه وآله) احسن القول است
معناى جمله: ادفع بالتي هي أحسن
معناى آيه: و إما ينزغنك من الشيطان نزغ فاستعذ بالله...
بحث روايتى معناى آيه: و إما ينزغنك من الشيطان نزغ فاستعذ بالله...
[سوره فصلت(41): آيات 40 تا 54]
ترجمه آيات
بيان آيات
وجوه مختلف در باره خبر ان در آيه: إن الذين كفروا بالذكر لما جاءهم...
مراد از اينكه در باره قرآن فرمود كتاب عزيز است و لا يأتيه الباطل من بين يديه و لا من خلفه
توضيح آيه: و لو جعلناه قرآنا أعجميا...
معناى اينكه ملائكه به مؤمنين مىگويند ما در دنيا و آخرت اولياء شما هستيم
نكوهش انسان از جهت اينكه در حال تنعم از خدا غافل و روى گردان است و در سختى و تنگى به دعا مىپردازد
اعراض از قرآن حتى با احتمال اينكه از ناحيه خدا باشد، بر خلاف حكم عقل است
سه احتمال در باره مراد از آيات در آيه: سنريهم آياتنا في الآفاق و في أنفسهم...
لطفا منتظر باشید ...
