بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید صفحه‌ى 142 نفى كرده، و خلاصه نمىخواهد بفرمايد: هيچ يك از شبهايى كه در اين سلسله و ترتيب قرار دارد، جلوتر از روزى كه در ترتيب قبل از آن واقع است، نيست. پس حكم در آيه مبنى است بر مقتضاى طبيعت شب و روز، بر حسب تقابلى كه خداوند بين آن دو قرار داده، و از آن حكم انحفاظ ترتيب در تعاقب شب و روز استفاده شده است، چون هر شبى كه فرض كنى عبارت است از نبود روزى كه اين شب بعد از آن فرا رسيده، و قهرا جلوتر از آن روز نمىشود. حضرت رضا (ع) هم در آنجا كه بعد از ذكر آيه" وَ لَا اللَّيْلُ سابِقُ النَّهارِ" فرمود:" روز، قبل از شب بوده"، اشاره به اين معنا كرده، يعنى جلوتر قرار گرفتن روز از شب به همين است كه: قبل از آن خلق شود، نه آن طور كه توهم مىشود كه اول روزها و شبها موجود بوده، و سپس براى هر يك محلى معين شده است. و اما اينكه گفت:" و اما پاسخ على بن موسى (ع) از نظر حساب فى الجمله و تا اندازهاى درست است"، معنى جمله" تا اندازهاى" معلوم نيست، با اينكه كلام آن جناب صد در صد درست است، و وجهى است تمام كه مبتنى بر مسلم دانستن اصول علم نجوم است كه در فرض مسلم بودن آن، كلام امام بالجمله درست است، نه فى الجمله. و همچنين اينكه گفت:" نظر منجمها نيز اين است كه: ابتداى دوره فلك از نصف النهار شروع شده، و اين با گفته على بن موسى (ع) مطابق است"، معناى درستى ندارد، براى اينكه: دايره نصف النهار كه دايرهاى است فرضى كه از دو قطب شمال و جنوب مىگذرد و نقطه موهوم سومى است در بين اين دو نقطه كه غير متناهى است و جاى معينى در آسمان ندارد تا بودن آفتاب در آن نقطه براى زمين روز باشد، نه در نقاط ديگر «1». و در مجمع البيان در ذيل جمله" وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّقُوا ما بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَ ما خَلْفَكُمْ" مىگويد: حلبى از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: معنايش اين است كه: بپرهيزيد از گناهان امروزتان، و از عقوبتهاى فردايتان «2». _______________ (1) بلكه براى دور كره زمين از مشرق به مغرب نقاط غير متناهى مىشود فرض كرد كه همه آنها نصف النهار باشد، هم چنان كه مىبينيم در هر ثانيه كه تصور كنيم آفتاب در نصف النهار افقى قرار دارد، و در ثانيه بعد در نصف النهار افق ديگرى است." مترجم". (2) مجمع البيان، ج 8، ص 427.
لطفا منتظر باشید ...
