بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید صفحهى 181 مىرساندند و اين معنا از آيه" عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَيْهِمْ" «1» نيز استفاده مىشود. و بنا بر احتمال مزبور، معناى آيات مورد بحث اين مىشود كه:" سوگند مىخورم به فرشتگانى كه در سر راه وحى صف بستهاند، و سپس به فرشتگانى كه شيطانها را از اينكه در كار وحى مداخله كنند زجر مىدهند و سپس به فرشتگانى كه وحى را بر پيغمبر مىخوانند". و همانطور كه گفتيم- مراد از اين وحى يا عموم وحىهايى است كه به عموم پيامبران مىشده، و يا خصوص قرآن است كه به پيامبر اسلام وحى مىشده، و مؤيد احتمال دوم اين است كه: از آن تعبير فرموده به تلاوت ذكر، چون در قرآن كريم كلمه ذكر اصطلاحى است براى قرآن. مؤيد اين احتمال اين است كه: آيات مربوط به راندن شياطين به وسيله شهابها، بعد از آيات مورد بحث قرار گرفته، و نيز دنبال آن مىفرمايد:" فَاسْتَفْتِهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا- از ايشان نظريه بخواه آيا خلقت ايشان مهمتر است، يا خلقت مخلوقاتى كه ما آفريدهايم ..." كه باز در جاى خودش اين تاييد را توضيح مىدهيم. و اگر گفته شود: قرآن كريم نزول وحى را تنها به جبرئيل نسبت داده و فرموده:" مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ" «2» و نيز فرموده:" نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ" «3». در پاسخ مىگوييم منافاتى با احتمال ما ندارد، براى اينكه ملائكه" صافات" و" زاجرات" و" تاليات" اعوان جبرئيلند. پس اگر بگوييم اين سه طايفه وحى را نازل مىكنند، باز در حقيقت جبرئيل نازل كرده، هم چنان كه خود قرآن در جاى ديگر فرموده: " فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرامٍ بَرَرَةٍ" «4» و نيز از همان فرشتگان حكايت _______________ (1) خدا داناى غيب است و او احدى را بر غيب خود مسلط نمىكند مگر تنها آن كسى از رسولان را كه شايسته اين كار بداند پس او پيش روى آن فرشته رسول و بعد از او نگهبانى مىفرستد تا بداند آيا آن فرشتگان و رسولان رسالت پروردگار خود را ابلاغ كردند يا نه؟ و به آنچه كه نزد آنان است احاطه يابد. سوره جن، آيه 28. (2) كسى كه دشمن جبرئيل است بايد بداند كه او قرآن را به اذن خدا بر قلب تو نازل كرده. سوره بقره، آيه 97. (3) روح الامين آن را بر قلب تو نازل كرد. سوره شعراء، آيه 193 و 194. (4) قرآن در صحيفههايى مورد احترام و بلند پايه و پاك و به دست سفيرانى بزرگوار و نيك سرشت نازل شد. سوره عبس، آيه 13- 16.