بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید صفحه‌ى 407 از آن است كه از هدايت آنان سود و از گمراهىشان ضرر ببيند. " وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ"- يعنى امر آنان به تو واگذار نشده تا در تدبير شؤون آنان مسئول باشى و در نتيجه تلاش كنى تا هدايت را به هر نحوى شده در دل آنان وارد سازى. و معناى آن اين است كه ما به تو دستور دادهايم ايشان را به آنچه گفتهايم تهديد كنى، چون ما قرآن را به حق و براى اين نازل كردهايم كه آن را بر مردم بخوانى و بس، حال هر كس با آن هدايت يافت، نفع هدايتش عايد خودش مىشود و هر كس گمراه شد و هدايت نيافت، ضرر گمراهى نيز عايد خودش مىشود، و تو از طرف من وكيل و مدبر شؤون آنان نيستى، تا هدايت را در دل آنان جاى دهى، تو از اين بابت هيچ اختيارى و مسئوليتى ندارى. [معناى توفى انفس و وجه اسناد آن به خداوند در جايى، و به" ملك الموت" و" رسل" در جاهاى ديگر] " اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها ..." در مجمع البيان گفته: كلمه" توفى" به معناى گرفتن چيزى است به طور تمام، مثلا وقتى مىگويند:" توفيت حقى من فلان" و نيز" استوفيت حقى من فلان" معنايش اين است كه من تمامى حقم را از فلانى گرفتم «1». و اگر در آيه شريفه مسند اليه" اللَّه" را مقدم بر مسند" يتوفى" آورد، براى اين است كه حصر را برساند و بفهماند قبض روح تنها كار خدا است، نه غير. و اگر اين آيه با آيه" قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ" «2» و آيه" حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا" «3». ضميمه شود، اين معنا را مىدهد كه: اصالت در گرفتن جانها كار خداست نه غير، ولى به تبعيت و به اجازه خدا كار ملك الموت و فرستادگان خدا كه ياران ملك الموتند نيز هست، همانطور كه اين ياران هم به اجازه ملك الموت كار مىكنند. " اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها"- مراد از" انفس"، ارواح است، ارواحى كه متعلق به بدنها است، نه مجموع روح و بدن، چون مجموع روح و بدن كسى در هنگام مرگ گرفته نمىشود، تنها جانها گرفته مىشود، يعنى علاقه روح از بدن قطع مىگردد، و ديگر روح به كار تدبير بدن و دخل و تصرف در آن نمىپردازد. و مراد از كلمه" موتها" مرگ بدنها است، حال يا اينكه مضافى در عبارت تقدير بگيريم و بگوييم تقدير آيه" اللَّه يتوفى الانفس حين موت ابدانها- خدا جانها را در هنگام مرگ بدنها مىگيرد" بوده، و يا اينكه نسبت دادن مرگ به _______________ (1) مجمع البيان، ج 8، ص 500. (2) بگو جان شما را ملك الموتى كه موكل بر شما است مىگيرد. سوره سجده، آيه 11. (3) تا آنكه مرگ يكى از شما برسد، آن وقت فرستادگان ما او را مىگيرند. سوره انعام، آيه 61.
لطفا منتظر باشید ...
