بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید صفحه‌ى 413 هولانگيزتر از آن بوده كه به ذهن آنان خطور كرده، نه اينكه مراد اين باشد كه ايشان چيزهايى خواهند ديد كه اعتقاد به آن نداشتند. و كوتاه سخن آنكه مشركين از انبيا و مؤمنين مىشنيدند كه خدا حساب و ميزانى براى اعمال دارد و قضا و آتش و الوانى از عذاب دارد، آن گاه شنيدههاى خود را- با انكارى كه نسبت به آن داشتند- بر آنچه در ذهنشان بود يعنى آتش دنيا و عذاب دنيا و حساب و ميزان دنيا مقايسه مىكردند و چون در قيامت به آنها برخورند، خواهند ديد كه بزرگتر از آن است كه در دنيا به خاطر كسى خطور كند. پس اين آيه در توصيف عذاب خدا، نظير آيه" فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ" «1» است در توصيف نعيم اهل بهشت. و نيز مقتضاى سياق آن است كه ظهور مزبور از قبيل ظهور بعد از خفا، و انكشاف بعد از استتار باشد، هم چنان كه آيه" لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ" «2» نيز همين معنا را مىرساند و مىفهماند كه عالم آخرت در همين عالم نيز بوده، و ليكن پنهان و در پرده، و در قيامت اين پردهها كنار مىرود. " وَ بَدا لَهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا ..." يعنى در آن روز كارهاى زشتشان بعد از آنكه در دنيا از نظرشان پنهان بود، برايشان آشكار مىشود. بنا بر اين، اين جمله همان را مىگويد كه آيه" يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ" «3»، آن را افاده مىكند. " وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ"- يعنى همان عذابهاى گوناگون و هولها و شدايدى كه از اولياى دين در باره قيامت مىشنيدند، و آن را استهزا مىكردند، بر آنان نازل شد و به ايشان رسيد. " فَإِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعانا ثُمَّ إِذا خَوَّلْناهُ نِعْمَةً مِنَّا قالَ إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى عِلْمٍ ..." اين آيه شريفه در مقام تعليل آن بيانى است كه در سابق در وصف ظالمان داشت و به همين جهت بر سر آن" فا" تفريع آورد تا سخن را نتيجه و متفرع بر مطالب قبل كند، تفرعى _______________ (1) هيچ كس نمىداند كه چه خيرات مسرتآور و مايه روشنى چشم برايشان پنهان كردهاند. سوره سجده، آيه 17. (2) تو در دنيا از اين عالم در غفلت بودى، ما پرده غفلتت را كنار زديم، در نتيجه ديدگانت امروز تيزبين شده است. سوره ق، آيه 22. (3) روزى كه هر كس آنچه از خير و شر عمل كرده حاضر مىبيند. سوره آل عمران، آيه 30.
لطفا منتظر باشید ...
