بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید صفحه‌ى 83 بعضى «1» هم گفتهاند:" عطف است بر كلمه" نفورا" و اضافه در آن، اضافه موصوف به صفت است، به دليل اينكه بار دوم فرموده:" وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ ..." [اشاره به معناى اينكه فرمود مكر سيئ جز به اهل آن نمىرسد] " وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ"- يعنى مكر بد نازل نمىشود و نمىرسد مگر به صاحبش، و در غير از خود او مستقر نمىشود، براى اينكه هر چند مكر بد، بسا مىشود كه به شخص مكر شده صدمهاى وارد مىآورد، و ليكن چيزى نمىگذرد كه از او زايل مىشود و دوام نمىآورد، ولى اثر زشت آن بدان جهت كه مكر سيئ" است در نفس مكر كننده باقى مىماند، و چيزى نمىگذرد كه آن اثر ظاهر گشته، گريبانش را مىگيرد و به خاطر آن مجازات مىشود، حال يا در دنيا و يا در آخرت. و به همين جهت در مجمع البيان آيه شريفه را تفسير كرده به اينكه: كيفر مكر سيئ جز به مرتكبش نمىرسد «2». و اين آيه شريفه كلامى است از باب مثل «3»، نظير اين جمله كه قرآن كريم فرموده: " إِنَّما بَغْيُكُمْ عَلى أَنْفُسِكُمْ" «4»، و نيز فرموده:" فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى نَفْسِهِ" «5». " فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ"-" نظر" و" انتظار" هر دو به معناى توقع است، و" فاء" براى تفريع و نتيجه است كه جمله را از ما قبل نتيجهگيرى مىكند. و استفهام در آن انكارى است، و معنايش اين است كه: و چون مكر سيئ مىكنند، و مكر سيئ جز به صاحبش برنمىگردد، پس مكاران، جز سنت جارى در امم گذشته كه همان عذاب الهى نازل بر مكاران است، كه اثر مكر و تكذيبشان به آيات خدا بود، انتظار ديگرى را نمىكشند. " فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا"- تبديل سنت خدا" به اين است كه: عذاب خدا را بردارند، و به جايش عافيت و نعمت بگذارند، و" تحويل سنت" عبارت از اين است كه: عذاب فلان قوم را كه مستحق آن مىباشند، به سوى قومى ديگر برگردانند، و سنت خدا نه تبديل مىپذيرد و نه تحويل، براى اينكه خداى تعالى بر صراط مستقيم است، حكم او نه تبعيض دارد و نه استثناء. هم چنان كه خداى تعالى مشركين مورد نظر آيه را در جنگ بدر به عذاب خود گرفت، و همگى را كشت. و خطاب در آيه به رسول خدا _______________ (1) تفسير كشاف، ج 3، ص 618. (2) مجمع البيان، ج 8، ص 412. (3) هم چنان كه در نظير آن مىگويند" من حفر بئرا لاخيه أو شك ان يقع فيه- هر كس براى برادرش چاه بكند، به زودى خودش در آن مىافتد"- مترجم. (4) ستم شما تنها عليه خود شما است. سوره يونس، آيه 23. (5) و هر كه پيمان بشكند عليه خود شكسته است. سوره فتح، آيه 10.
لطفا منتظر باشید ...
