ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

در اين آيه دوباره مشركين غايب به حساب آمده‏اند. و اين التفات براى آن است كه رو از ايشان گردانيده به ما بفرمايد اين مشركين چنين سيره ننگينى و چنين روش زشتى دارند، تا ما از روش آنها تعجب كنيم." أَ وَ مَنْ يُنَشَّؤُا فِي الْحِلْيَةِ وَ هُوَ فِي الْخِصامِ غَيْرُ مُبِينٍ" يعنى آيا خدا دختران را فرزند خود گرفته، و يا اين مشركينند كه از جنس بشر آنهايى را كه در ناز و نعمت و زر و زيور بار مى‏آيند فرزند خدا تصور كرده‏اند، با اينكه در بيان و تقرير دليل گفته خود و اثبات ادعايشان عاجزند و دليل روشنى ندارند.

اين دو صفت كه براى زنان آورده، براى اين است كه زن بالطبع داراى عاطفه و شفقت بيشترى و تعقل ضعيف‏ترى از مرد است، و به عكس مرد بالطبع داراى عواطف كمترى و تعقل بيشترى است. و از روشن‏ترين مظاهر قوت عاطفه زن علاقه شديدى است كه به زينت و زيور دارد، و از تقرير حجت و دليل كه اساسش قوه عاقله است ضعيف است.

" وَ جَعَلُوا الْمَلائِكَةَ الَّذِينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ إِناثاً ..."

اين آيه گفتار مشركين را كه ملائكه دختران خدايند معنا مى‏كند. و اين عقيده طوائفى از عرب جاهليت بوده، و گر نه وثنى‏هاى ديگر چه بسا كه در باره بعضى از آلهه خود مى‏گفتند: اين آلهه مادر خدا، و اين آلهه دختر خدا است، ولى نمى‏گفتند كه به كلى همه ملائكه دختر و زن‏اند. ولى در آيه مورد بحث از وثنيان عرب حكايت مى‏فرمايد كه چنين اعتقادى داشته‏اند.

و اگر ملائكه را با جمله" الَّذِينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ" توصيف كرده، براى اين است كه گفتار آنان را كه ملائكه جنس ماده هستند رد كند، چون كلمه" عباد" وصف نر است، و ماده را" عباد" نمى‏گويند، (بلكه مى‏گويند اماء). خواهى گفت: پس، از اين توصيف بر مى‏آيد كه ملائكه نر هستند. مى‏گوييم: نه لازمه" عباد" بودن آنان اين نيست كه به وصف نرى هم متصف گردند، چون نرى و مادگى كه در جانداران زمينى است از لوازم وجود مادى آنها است كه بايد مجهز به آن باشند، تا نسلشان قطع نشود و ملائكه از ماديت و تناسل به دورند.

" أَ شَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ"

- اين جمله رد ادعاى مشركين بر مادگى ملائكه است، مى‏فرمايد:

راه عالم شدن به نرى و مادگى حس است، و مشركين ملائكه را نديده‏اند تا بدانند آيا نرند يا ماده، و در هنگام خلقت ملائكه حاضر نبودند، تا به اين قسمت آگاه گردند.
پس اينكه مى‏پرسد" آيا ناظر بر خلقت ملائكه بوده‏اند" استفهامى است انكارى.
يعنى ناظر نبوده‏اند. و جمله" سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ" تهديدى به ايشان است كه بدون علم چنين حرفهايى مى‏زنند. و به زودى اين شهادت بدون علمشان در نامه اعمالشان نوشته مى‏شود و در قيامت از آن بازخواست خواهند شد.